Het kabinet houdt vast aan een bezuiniging van honderden miljoenen vanwege een lastenverlichting voor gemeenten. Maar de efficiencykorting zou ‘niet onderbouwd en niet realistisch’ zijn.
De plannen van het kabinet staan in het conceptvoorstel Wet herziening uitkeringsstelsel financiële verhoudingen. Minister Uitermark van Binnenlandse Zaken wijzigt hiermee een voorstel van haar ambtsvoorganger om de financiering van gemeenten op de schop te nemen. Aanleiding is onder meer het snel toenemende aantal ‘specifieke uitkeringen’ van het Rijk aan gemeenten.
Gedetailleerde eisen
‘In 2017 waren er 21 specifieke uitkeringen voor een totaalbedrag van 7,4 miljard euro, in 2023 is het aantal specifieke uitkeringen gestegen naar 153 met een totaalbedrag van ongeveer 18,3 miljard,’ zo schrijft de minister in de toelichting. ‘Dit beperkt gemeenten en provincies in beleids- en bestedingsvrijheid vanwege de strikte en gedetailleerde eisen die vanuit het Rijk worden gesteld aan de besteding van de gelden uit een specifieke uitkering.’
Het Rijk ‘oormerkt’ deze gelden, gemeenten moeten de uitgaven achteraf verantwoorden. De coalitie wil het mes zetten in de specifieke uitkeringen en daarmee de ‘zware administratieve en controlelasten’ terugbrengen. Deze lastenverlichting zou volgens het hoofdlijnenakkoord een bezuiniging van 638 miljoen euro rechtvaardigen op het budget voor decentrale overheden, vooral gemeenten.
‘Niet onderbouwd’
Gemeenten zijn het eens met de overheveling van specifieke uitkeringen naar het vrij besteedbare gemeentefonds. Ze ervaren zelf de zware lasten die de minister beschrijft. Maar wat de veronderstelde kostenbesparing en bezuinigingsoperatie betreft, bestaan er twijfels. De VNG is pas bereid akkoord te gaan als blijkt dat gemeenten echt 10 procent lasten besparen.
Volgens de Raad voor het Openbaar Bestuur (ROB) is dit nog allesbehalve zeker. Het eigen adviesorgaan van de rijksoverheid stelt dat de 10 procent korting ‘niet is onderbouwd, niet realistisch is en ook niet passend, nu verantwoording staat voor een democratische waarde die niet kan worden wegbezuinigd’.
Uitzonderingen
Naarmate er serieuzer over overheveling wordt gesproken, stapelen de uitzonderingen zich verder op. Over uitzonderingsregelingen die niet worden overgeheveld naar het gemeentefonds, mag ook geen efficiencywinst worden afgerekend, benadrukt de VNG. Volgens de gemeentekoepel zou inmiddels een bezuiniging van maximaal 438 miljoen euro overschieten, uitgaande van 10 procent lastenreductie.
De VNG vraagt het kabinet dit bedrag verder te verlagen als de omzetting van nog meer specifieke uitkeringen bij nader inzien niet doorgaat. ‘Het zou verstandig zijn als het kabinet hier in samenhang naar kijkt en deze kortingen niet afschuift op de betrokken departementen.’
Geef een reactie