De energietransitie in Nederland is in volle gang, en vrijwel alle gemeenten hebben een Transitievisie Warmte (TVW) opgesteld. Deze visie beschrijft hoe en wanneer de gebouwde omgeving overstapt op duurzame warmtebronnen. Nu de doelen en een eerste aanpak helder zijn, is het tijd voor verdere invulling en versnelling. In ons derde en afsluitende artikel hierover staat Edwin Veldkamp, adviseur Energietransitie, stil bij het uitvoeren van (technische) haalbaarheidsonderzoeken.
Veel gemeenten en partijen zien dergelijke haalbaarheidsonderzoeken als een eerste stap op weg naar een uitvoeringsplan. De kunst is om hiermee ook écht een stap vooruit te zetten en een versnelling te bereiken.
Haalbaarheidsonderzoeken nuttig maar lastig
Om de gestelde doelen uit de Transitievisie Warmte (TVW) te behalen, is het nodig dat de aanpak verder wordt geconcretiseerd. Dit kan onder andere door meer inzicht te verkrijgen in de technische mogelijkheden van bijvoorbeeld het onttrekken van warmte of de benodigde aanpassingen aan gebouwen. Het uitvoeren van een haalbaarheidsonderzoek is daarbij een belangrijke stap. Hierdoor krijg je meer zicht op de potentie van mogelijke warmtebronnen en op de financiën die daarmee zijn gemoeid.
Het haalbaarheidsonderzoek is een belangrijke stap in de warmtetransitie, maar ook een stap waarbij het regelmatig in een vroeg stadium mis gaat. Onvoldoende kennis en kunde bij het opstellen van de uitvraag en/of een tekort aan financiële middelen zijn daar vaak debet aan. Verder zien we uitvragen die overhaast in de markt worden gezet zonder dat goed is doordacht wat de opdrachtgever echt wil en of hij/zij die rol in het proces wel kan invullen.
Niet de gewenste stap voorwaarts
Ook adviseurs spelen hierbij een rol, door niet kritisch genoeg naar de uitgezette vraag te kijken en die precies in te vullen zoals gevraagd. Adviseurs verzuimen daarbij vaak aan te geven dat ze verwachten dat het eindresultaat niet of slechts weinig aan het doel van de opdrachtgever zal bijdragen. Op deze manier worden regelmatig opdrachten geformuleerd die tot gevolg hebben dat het haalbaarheidsonderzoek niet de stap voorwaarts betekent die in potentie mogelijk was.
Dit leidt tot:
- gemiste kansen
- een onbevredigend gevoel bij beide partijen
- meer nieuwe vragen dan antwoorden
- en uiteindelijk vertraging en mogelijk verkeerde keuzes.
Succesvol voorbeeld: een Friese gemeente
Gelukkig zijn er ook voorbeelden van haalbaarheidsonderzoeken die wél op de juiste manier worden uitgevraagd en die daarmee de belangrijke stap vormen op weg naar het (Wijk)Uitvoeringsplan. Zo heeft TAUW recentelijk een haalbaarheidsonderzoek uitgevoerd voor een gemeente in Friesland. Daarbij is gekeken naar de haalbaarheid van een warmtenet gevoed met warmte van een RWZI (rioolwaterzuiveringsinstallatie).
Het betreft een project waarbij in de voorbereiding van de uitvraag kennis is opgehaald door de gemeente en partners. Ook is er financiële ruimte voor vrijgemaakt in plaats van gebruik te maken van een ‘restbudget’.
Aanbieders kregen de ruimte om hun eigen visie te geven op de opgave, om zo belangrijke kennis en ervaring te bundelen. Ook tijdens de uitvoering van het onderzoek – waarbij het ging om andere (aanvullende) warmtebronnen, technische oplossingen of beoogde afnemers – was er sprake van een open blik.
Samen met diverse stakeholders in de gemeente heeft TAUW toegewerkt naar een aantal belangrijke inzichten in:
- mogelijkheden van de RWZI als warmtebron
- globale kosten voor een bronnet met de RWZI als warmtebron
- mogelijke andere warmtebronnen in de omgeving
- het potentiële afzetgebied
- aanpassingen die in gebouwen nodig zijn en de daarbij behorende kosten
- beschikbare subsidies en financieringsmogelijkheden.
Deze inzichten leverden samen met een stappenplan een goede basis op voor een eerste gesprek met bestuurders en inwoners van de Friese gemeente.
Lessons learned
Als we lessen trekken uit het bovengenoemde project dan zijn er drie belangrijke uitgangspunten waar iedere betrokkene bij een haalbaarheidsonderzoek mee aan de slag zou moeten gaan:
- Betrek de juiste kennis en ervaring al in de voorbereiding van een uitvraag en voorkom zo onduidelijke en incomplete uitvragen die niet leiden tot het gewenste resultaat. Dit kan zowel interne als externe kennis zijn (partners, adviesbureaus).
- Stem doelstelling(en) en verwachting(en) af op het beschikbare budget. Een goed uitgevoerd haalbaarheidsonderzoek kan een belangrijke stap zijn in de verdere transitie en is de investering over het algemeen meer dan waard.
- Blijf ook tijdens het proces flexibel en openstaan voor veranderende inzichten, nieuwe scenario’s en bandbreedtes.
Heeft u ons whitepaper al gelezen?
In deze whitepaper gaan we in op diverse fasen en ‘ingrediënten’ die onmisbaar zijn voor een goed uitvoeringsplan. Oftewel een integraal uitvoeringsplan, waar inwoners, ondernemers, stakeholders en bestuurders achter staan en mee verder kunnen. Vraag de paper aan via onderstaande knop.
Geef een antwoord