Naar verwachting treden op 1 juli 2023 de Omgevingswet en de Wet kwaliteitsborging voor het bouwen in werking. Dit heeft effect op mogelijkheden om leges te heffen én voor de personeelsformatie bij lokale overheden. In dit interview zet Nico Nijveld (Involon en VIND Lokale Belastingen) drie voorbereidingen voor een kostendekkende legesheffing op een rij.
Leges waren lange tijd een zekere bron van inkomsten voor gemeenten. Met de komst van de Wet kwaliteitsborging voor het bouwen (Wkb) verandert dit ingrijpend. Nijveld licht toe: ‘De mogelijkheden voor het heffen van leges veranderen. Tussen de 60 en 90 procent van alle aanvragen voor omgevingsvergunningen waarvoor burgers leges moeten betalen, komt te vervallen. Dat is een substantieel deel van de gemeentelijke inkomsten.’
Vanaf 1 juli 2023 valt ook een behoorlijk deel aan werk weg. Onder meer doordat de bouwtechnische toets overbodig wordt voor bouwwerken als dakkapellen en erkers (‘gevolgklasse 0’). En doordat de toets voor bijvoorbeeld alle grondgebonden bouwwerken en bedrijven tot 6 meter hoog (‘gevolgklasse 1’) voortaan door een private partij moet gebeuren. ‘Reden dus voor gemeenten om voorbereidingen te treffen om deze inkomstenderving op te vangen,’ benadrukt Nijveld.
Financiële effecten
Veel gemeenten zijn voor hun begrotingen van 2023 benieuwd naar de exacte financiële effecten van de nieuwe wet. Een rondgang leert volgens Nijveld dat veel gemeenten, mede door de onduidelijkheid over de datum van inwerkingtreding, nog geen rekening houden met de effecten, maar pas na de definitieve inwerkingtreding een begrotingswijziging doorvoeren.
‘Maar dan moet je wél weten wat de financiële effecten zijn van de invoering. Als je bijvoorbeeld 3 miljoen euro per jaar aan legesinkomsten had, zijn er nu al kostenramingen dat er maar 2 miljoen overblijft. Voor de gemeentelijke begroting is het noodzakelijk te weten wat deze nieuwe wet met je legesopbrengsten en de kostendekking doet.’
Werkmodel op maat
Volgens Nijveld maken de Wkb en Omgevingswet de normale problematiek rondom de leges nog een beetje lastiger. ‘Velen zien leges als complexe materie. Je hebt er fiscale, financiële en vakinhoudelijke kennis voor nodig. Daarnaast is er veel jurisprudentie om rekening mee te houden.’
Hoewel de VNG en de Vereniging Bouw- en Woningtoezicht Nederland elk een werkmodel aanreiken, raadt Nijveld gemeenten aan vooral te kijken welke legeskeuze het beste bij de eigen organisatie past. ‘Het wegvallen van de bouwkundige toets bij gemeenten in de gevolgklassen 0 en 1 geeft problemen. Je hebt immers je formatie. Wat ga je met deze personen doen? Neem je afscheid van elkaar, of bied je deze mensen ander werk aan en welk werk dan?’
Ook vraagt de nieuwe wet een andere financiering, omdat je geen heffingen meer hebt, aldus Nijveld. Daarnaast is er na de inwerkingtreding sprake van een overgangsperiode waarin vergunningverleners met zowel de nu bestaande wetgeving als de nieuwe wetgeving te maken hebben.
De deskundige waarschuwt gemeenten niet achterover te leunen. ‘Ja, de invoeringsdatum van de wet- en regelgeving rondom de Omgevingswet is nog niet hard. En hoewel sommigen denken “het gaat hem niet worden zo”, moeten gemeenten hier nu wel wat mee. Er zijn drie serieuze keuzes te maken op basis van de Wet kwaliteitsborging en de Omgevingswet.’
Drie voorbereidingen
Nijveld zet ze kort op een rij. ‘Allereerst, hoe gaat je gemeente om met het voortraject? Dus de voorfase met het omgevingsoverleg. Hoe ga je hiermee om in je legesheffing? Gemeenten moeten dit verwoorden in hun legesverordening.
‘Ten tweede moeten gemeenten bepalen of ze wel of geen leges gaan heffen over milieubelastende activiteiten.
‘En ten derde moet je een keuze maken over de ruimtelijke toets. Welke heffingssystematiek ga je hanteren? Er zijn hierbij meerdere smaken met echter een substantieel verschil voor je legesinkomsten.’
Zekerheid nodig
De onzekerheid omtrent de invoeringsdatum van de nieuwe wetgeving leidt tot problemen voor de begroting, de legesverordening en de kostendekking 2023. Wanneer pas je de begroting aan? Wanneer bied je de nieuwe verordening ter vaststelling aan? Bereken je een nieuwe kostendekking voor de tweede helft van 2023?
‘Alles staat of valt met zekerheid over de datum van inwerkingtreding van de Omgevingswet. Laten we hopen dat het besluit hierover voldoende ruime geeft voor de beantwoording van deze vragen.’
Geef een reactie