Bij integriteitsschendingen door raadsleden ervaren griffiers vaak een confronterende kloof tussen theorie en praktijk. Op papier klopt het integriteitsbeleid en het stappenplan bij incidenten. En het botst met de politieke dynamiek en emoties. In dit blog zoekt Pascale Georgopulou een antwoord op de vraag hoe griffiers kunnen laveren in dat spanningsveld en wat helpt om ook bij stormachtig weer koersvast te blijven.
“Het was eigenlijk geen integriteitsschending, maar een vergissing”. Dat vertelde de griffier van deze gemeente. Stap een: beroering. Stap twee: hoe zit het formeel juridisch. Stap drie: advies aan de burgemeester. Stap vier: goed gesprek met het betrokken raadslid, het bleek te gaan om een ‘vergissing’. Stap vijf: de spreekwoordelijke sisser. Wat mij intrigeerde was het woordje ‘eigenlijk’. Was het nu wel of niet een integriteitsschending?
De handreiking De rol van de griffier bij een vermeende integriteitsschending (Vereniging van Griffiers, 2023) is de bijbel der integriteitsschendingen. Een helder en robuust verhaal. Bij elke integriteitskwestie hoort een strak proces van melding, screening, feitenonderzoek en afronding. Elk stapje is voorzien van juridische onderbouwing, uitleg van verantwoordelijkheden en zelfs voorbeeldbrieven. Iedereen die dicht bij het vuur heeft gezeten weet dat de werkelijkheid niet zo strak is georganiseerd. Politieke emoties, mediadruk en onderlinge verhoudingen in de raad zetten het proces vanaf stap een op scherp. Precies in dat spanningsveld – waar papieren werkelijkheid en dagelijkse praktijk botsen – moet de griffier zich staande houden.
De papieren werkelijkheid
De handreiking onderscheidt maar liefst elf mogelijke rollen voor de griffier: van vertrouwenspersoon voor de melder tot informant tot adviseur van het presidium. Het bijbehorende stappenplan schrijft voor dat in de eerste fase de melding ‘zo klein mogelijk’ moet worden gehouden om onnodige reputatieschade te voorkomen; pas daarna beslist de burgemeester – eventueel samen met het presidium – of een extern feitenonderzoek nodig is. De logica is helder en de procedure biedt juridische dekking: zorgvuldig werken verkleint de kans op bestuursrechtelijke of strafrechtelijke complicaties.
De weerbarstige praktijk
Zodra de media de geruchten oppikken of een fractievoorzitter het onderwerp op X plaatst, ontstaat een totaal ander speelveld. Geheimhouding wordt door buitenstaanders gezien als doofpotpolitiek; het woord ‘feitenonderzoek’ voelt voor de beschuldigde volksvertegenwoordiger als een vooringenomen verhoor; en het presidium moet plots rechtbankje spelen.
Als griffier sta je voor drie dilemma’s. Om te beginnen neutraliteit versus nabijheid. Aan de ene kant voel je je betrokken bij álle raadsleden. Tegelijkertijd moet je afstand houden en onafhankelijk zijn. Dat is lastig als zelfs een praatje met deze of gene later kan worden uitgelegd als partijdigheid. Het tweede dilemma is transparantie versus vertrouwelijkheid. Uiteraard moet wat in de raad gebeurt openbaar en transparant zijn. Maar bij (vermeende) integriteitskwesties is tegelijkertijd discretie noodzakelijk om personen niet te beschadigen. En het derde is zorgvuldigheid versus snelheid. Eigenlijk wil je de zoveel stappen van de integriteitshandreiking een voor een in afstemming met alle betrokkenen ordentelijk doorlopen. Tegelijkertijd wil je snel reageren zodat iedereen weet waar hij/zij aan toe is. En dat onder druk van media en de publieke opinie. Wees je ervan bewust.
In de vuurlinie
In de handreiking staan uitstekende tips en voorbeelden. Nu de gemeenteraadsverkiezingen er aankomen zou ik investeren in integriteitsbesef voor de nieuwe raad. Overhandig bij het tekenen van de geloofsbrieven de gedragscode van de raad en laat deze tekenen voor ontvangst. Plan in het inwerkprogramma voor de raad meteen een integriteitsdag met oefensituaties. Bouw verder, just in case, een ‘warm netwerk’ van (externe) vertrouwenspersonen en onderzoeksbureaus op. Als er een keer iets gebeurt, dan hoef je niet bij nul te beginnen. Hou, als er iets speelt een persoonlijk dagboek bij: noteer wat je deed, wie wat zei en noteer jouw afwegingen per stap. Later mis je de scherpte die nodig is voor zelfreflectie én verantwoording. Evalueer elk afgerond onderzoek binnen een paar maanden met presidium en burgemeester en leg de lessen vast in de werkwijze.
Met deze mix van procedurele helderheid en praktische wendbaarheid houdt de griffier het kompas van integriteit recht, hoe hard de politieke storm ook waait.
Pascale Georgopoulou is oud-raadslid, oud-griffier en zelfstandig adviseur binnen de publieke zaak op het gebied van de Omgevingswet, participatie en de energietransitie.
Geef een reactie