Wat gebeurt er als je raadsleden geen beleidsnota’s geeft, maar een dobbelsteen? Tijdens een bijzondere spelavond zag ik hoe een bordspel complexe thema’s als de energietransitie ineens begrijpelijk – en zelfs leuk – maakt. Geen dikke rapporten, maar direct inzicht in keuzes, gevolgen en samenwerking. Een luchtige en leerzame avond met een serieuze ondertoon.
‘Wat is eigenlijk het doel van dit spel?’ vroeg een raadslid halverwege de tweede ronde. En eerlijk? Dat was precies de bedoeling van de avond. Geen taaie PowerPoint, geen rapporten vol jargon of memo’s met eindeloze links. In plaats daarvan: een bordspel. Met dobbelstenen, kanskaarten en teams die allemaal hun eigen gemeente moesten verduurzamen.
Serieus experiment
Niet zomaar een gimmick, maar een serieus experiment. En verrassend effectief. In de uitnodiging stond het al: een interactieve game over urgente en toekomstgerichte thema’s. Geen saaie infosessie, maar een spelavond. En dat was het.
Raadsleden zaten samen rond een bord, waar ze keuzes moesten maken over zonne-energie, wind, aardwarmte en batterijopslag. Ondertussen moest ook de bestaande energie-infrastructuur worden vernieuwd. En zoals in het echte leven: als de ene gemeente alles naar zich toetrekt, blijft er voor de rest weinig over. Of als de focus ligt op de korte termijn stapelen de problemen zich voor de langere termijn op. Het werd al snel duidelijk: dit was geen solo-missie.
Eerst zelf, dan samen
In het begin probeerde elk team vooral z’n eigen gemeente zo snel mogelijk duurzaam te maken. Huizen, bedrijven en mobiliteit. Maar al snel liep dat spaak. Er was meer duurzame energie nodig, of er was te veel. Want de dobbelstenen gaven aan dat er zon was of wind of niets. Precies zoals in het echt. Het energiesysteem raakte uit balans, en in speltermen: strafpunten voor iedereen. Niemand kon vooruit. De oplossing? Overleggen. Afstemmen. Samenwerken. Elkaar ook iets gunnen.
Pas toen werd duidelijk dat je alleen wint als iederéén wint. De puntentelling was namelijk voor alle gemeenten samen. Dát inzicht maakte het spel krachtig: het veranderde de ‘mindset’. En precies dat is de bedoeling van zo’n game. Je weet het, maar je moet het ook ervaren! Je kunt als doel van de avond formuleren: hoe gaan we beter samenwerken met gemeenten in de regio? Maar iedereen kan er ook zelf achterkomen dat dit zo is.
Wat dit spel zo sterk maakt? Je ziet direct wat er gebeurt. Je maakt een keuze, en het effect is meteen zichtbaar. Foutje gemaakt? In de volgende ronde voel je het. En je moet het samen oplossen. Dat is iets anders dan een rapport van 80 pagina’s met abstracte scenario’s. Zoals Cruijff zei: ‘Je gaat het pas zien als je het doorhebt.’
Het is maar een spel?
Het is een spel, dat klopt, en daar schuilt meteen een klein risico. Want een spel simplificeert. In dit bordspel speelt geld bijvoorbeeld geen rol. Protesten tegen windmolens? Niet aan de orde. Dat maakt het soms iets té gemakkelijk. Daardoor kan het wat kinderachtig of simpel overkomen. Het kan ook frustrerend zijn dat je niet op eigen kracht kunt winnen. Maar dat je elkaar nodig hebt, maakt dit juist leerzaam.
Op verschillende terreinen zijn dergelijke games in ontwikkeling, bijvoorbeeld op het terrein van de ruimtelijke ontwikkeling, integriteit, noem maar op. Soms als bordspel, soms als computersimulatie, mogelijkheden zat. Soms spreken ze voor zich, soms is begeleiding onmisbaar.
Ik moet er niet aan denken dat een raad elke week aan het spelen slaat, maar als aanvulling op de ‘gewone’ thema-avonden is dit wel mooi. Een spel kán enorm helpen om complexe, taaie thema’s toegankelijk en begrijpelijk te maken. Niet door alleen te leren, maar door te ervaren. Door samen te puzzelen.
Iedereen kan meedoen. Geen voorkennis nodig. Geen dikke rapporten. Alleen een open houding, en misschien een beetje competitiedrang.
Dus ja, het is ‘maar een spel’. Maar wel een spel dat blijft hangen.
Ik ben het helemaal met je eens, een spel kan de complexiteit en ogenschijnlijke tegenstrijdigheden op tafel leggen.
Welk spel was dit?