Gebrek aan integriteit van bestuurders is weer in het nieuws. In onze praktijk ligt nog een extra stapeltje dat de krant niet heeft gehaald.
Bij regie is integriteit een kerncompetentie. Integriteit gaat over dienstbaarheid, functionaliteit, openheid, transparant, onafhankelijkheid , betrouwbaarheid en zorgvuldigheid. Het primaire doel van een regisserende gemeen is versterken van de democratie. ‘Sturen en beslissen’ staat centraal. Politiek en bestuur krijgt meer kracht. De verantwoordelijkheid ook. Wie bewaakt dan de integriteit?
Bestuurscultuur
Collegebesluiten worden zelden teruggedraaid. Evalueren is geen favoriete bezigheid. Kritisch kijken naar eigen functioneren gebeurt alleen als er echt stront aan de knikker is. Onder het mom van “non-interventie gedrag” verdwijnen onregelmatigheden onder de mat. Dat de beraadslagingen van het college geheim zijn zegt genoeg. Ze houden in dat binnenskamers verhitte discussies mogen plaatsvinden tussen collegeleden. Maar daar blijft het dan wel.
Regel één is immers “houd de gelederen gesloten”. De tweede volgt uit de eerste: “Niet uit de school klappen”. Ook niet in de richting van de gemeenteraad. Maar hoe verhoudt dit zich nu tot dienstbaarheid, functionaliteit, openheid, transparant, onafhankelijkheid, betrouwbaarheid en zorgvuldigheid?
Regie door de raad
Het dualistisch stelsel sluit naadloos aan bij regisseren. Een heldere scheiding van verantwoordelijkheden tussen collegeleden en gemeenteraad voorkomt dat raadsleden op de stoel van de wethouders gaan zitten. Het college gaat immers over de agenda van de doelen.
De gemeenteraad voert regie over de agenda van de samenleving door te representeren en voor het college politiek-maatschappelijke kaders te stellen en deze te controleren. Maar hoe staat het met de toezichthoudende rol van de gemeenteraad? Ze is ver zoek. Raadsleden zouden zich sterker moeten profileren op dit punt en collegeleden actief aanspreken op hun integriteitsverantwoordelijkheden. Hiervoor dient de gemeenteraad een kritisch klankbord te zijn.
Regie door de driehoek
Bij regie van besluitvorming is het functioneren van de driehoek burgemeester – gemeentesecretaris – griffier doorslaggevend. Door integriteit tot vast agendapunt te maken kan handel en wandel vanuit drie invalshoeken worden beoordeeld.
De burgemeester is letterlijk en figuurlijk de belangrijkste schakel bij het bewaken van en sturen op besluitvorming. Als formele verbinder tussen gemeenteraad en college kan hij “boven de partijen staand” aan de integriteitsafspraken toetsen en de informatievoorziening daarover sturen.
Niet te onderschatten zijn de rollen van de griffier en de gemeentesecretaris. Ieder vanuit hun eigen verantwoordelijkheid dienen ze er op toe te zien dat in overeenstemming met integriteitsafspraken wordt gehandeld. Bij de griffier hoort de organisatie van de besluitvorming in de gemeenteraad waarbij de onderdelen agendering, informatievoorziening en periodieke evaluaties doorslaggevende onderdelen zijn. De griffier beoordeelt of de informatie coherent en consistent is zodat de gemeenteraad kan worden voorzien van informatie met voldoende inzicht in de problematiek die voorligt.
Ditzelfde gebeurt door de gemeentesecretaris waar het de werkwijze van het college betreft.
En nu?
Tijd om wakker te worden. Collegeleden die in verband gebracht worden met belangenverstrengeling, achterhouden van informatie, maken van al dan niet onterechte buitenlandse reisjes, onterechte onkostendeclaraties en geschenken zijn eenvoudig te voorkomen. Een doeltreffende en simpele oplossing is werk maken van de besluitvormingsdriehoek burgemeester – gemeentesecretaris – griffier. Het adagium ‘drie mensen kunnen een geheim bewaren als er twee dood zijn’ gaat hier op.
En de bijvangst? De kwaliteit van de besluitvorming totaal gaat er met sprongen op vooruit.
Praktijk probleem: College vergadert met Gemeenteraad in besloten verband en hiervan worden geen verslagen en besluitenlijst gemaakt. Wordt hiermee inbreuk gedaan op de Integriteit en wie is hiervoor primair verantwoordelijk?