• Skip to primary navigation
  • Skip to main content
  • Skip to primary sidebar
  • Skip to footer
  • Contact
  • Nieuwsbrief

Gemeente.nu

Nieuws voor gemeenten

  • Bedrijfsvoering
    • Aanbestedingen
    • AI
    • Belastingen
    • Burgerzaken
    • Communicatie
    • Digitalisering
    • Financiën
    • Ondernemersbeleid
    • Organisatie
    • Privacy
    • Vergunningen
  • Sociaal
    • Bijstand
    • Decentralisatie
    • Integratie
    • Jeugdzorg
    • Onderwijs
    • Ouderen
    • Schuldhulp
    • Sport
    • Werk
    • Wmo
  • Veiligheid
    • Boa
    • Cybersecurity
    • Evenementen
    • Handhaving
    • Ondermijning
    • Openbare orde
  • Ruimte & Milieu
    • Afval
    • Bodem
    • Bouw
    • Duurzaamheid
    • Energie
    • Infrastructuur
    • Leefomgeving
    • Omgevingswet
    • Smart city
  • Loopbaan
    • Cao
    • Integriteit
    • Leiderschap
    • Mobiliteit
    • Ontwikkeling
    • Pensioen
  • Bestuur
    • College
    • Gemeenteraad
    • Participatie
    • Samenwerking
    • Raadsledennieuws (archief)
  • Partners
    • KaFra Housing
    • KPN
    • Lefebvre Sdu
    • Segment
  • Whitepapers
  • Opleidingen

Omgaan met een (maatschappelijk) initiatief

4 april 2018 door Ineke den Heijer

Lees voor

Stel je wordt gebeld door een groep burgers met een initiatief. Ze willen een wijziging in het bestemmingsplan, gebruik maken van een ruimte in het gemeentehuis of geld voor een onderzoek. Een burgerenergiecoöperatie vraagt een grondpositie voor de ontwikkeling van een zonneveld. Wat doe je dan?

Uit ervaring als raadslid en als ambtenaar weet ik dat deze situaties geen uitzondering zijn. En dat een goed functionerend responsief bestuur antwoorden kan geven op de uitdagingen van deze tijd – die niet alleen inhoudelijk zijn, maar ook gaan over hoe de overheid het vertrouwen van de inwoners behoudt.

De vraag is dus niet of, maar hoe de overheid zich kan verhouden tot initiatieven.

Met dit artikel probeer ik antwoord hierop te geven. Het gaat over de relatie overheid en initiatieven en over welk handelingsperspectief daarbij past. Tot slot zoom ik specifiek in op de rol van raadslid.

Initiatieven sturen ook!

Wat doet de overheid als zij zich responsief opstelt? Het denken hierover is volop in ontwikkeling. Lees ook de onlangs verschenen essaybundel ‘Adaptief Bestuur’ van het ministerie van BZK. Ten eerste is het denkbeeld dat de overheid niets te zoeken heeft in de actieve samenleving achterhaald. Overheden kunnen, mogen, moeten en willen ook sturen op initiatieven. Tegelijkertijd kunnen ze elkaar natuurlijk ook erg in de weg zitten. Ten tweede is langzaam de gedachte geaccepteerd dat de overheid allang niet meer als enige partij werkt aan publieke waarde. Ook netwerken van burgers, ondernemers en maatschappelijke organisaties ontplooien initiatieven op het gebied van publieke waarde.

De consequentie hiervan is dat niet alleen de overheid stuurt, anderen doen dat ook. Ze gaan aan de slag, bewegen zelf, maar sturen ook anderen. Maatschappelijke partijen beïnvloeden elkaar en ze beïnvloeden de overheid ook. In dat opzicht is er geen verschil tussen de overheid en maatschappelijke actoren.

Maar geen verschil maakt nog niet dat de overheid geen bijzondere rol heeft. De overheid heeft de verantwoordelijkheid ten aanzien van het samenlevingsbelang en daarbij instrumenten die initiatieven niet hebben (zoals wet- en regelgeving). Het kan voorkomen dat maatschappelijke initiatieven bedoeld of onbedoeld effecten hebben die van invloed zijn op anderen. De vraag is daarom ook niet of de overheid zich mag bemoeien met een initiatief. De concrete vraag voor ambtenaren en politici is welke afweging maak ik om iets te gaan doen of juist niet? Hoe kan ik dan sturen?

Stromentaal

Stel je ziet het initiatief als stroom van maatschappelijke energie. De maatschappelijke energie stroomt (of niet), soms in een door de overheid gewenste richting. Of het gebeurt op sommige plaatsen meer dan op andere of niet in voldoende mate – of juist te veel. Je bent als overheid dan geen toeschouwer. Als behoeder voor het publieke domein belang mag de overheid sturen op de stroom. Dat sturen van de stroom kan vorm krijgen door stromen op te wekken. Maar sturen op stromen kan ook zijn door het (verder) te geleiden of te bestendigen en soms ook af te stoppen. Het beeld van de stroom trekt een breed handelingsrepertoire open. Dit helpt om positie te bepalen ten opzichte van het initiatief (zie tabel).

  Opwekken Geleiden Bestendigen Afstoppen
Kern Het is er nog niet, maar je zou wel wil­len dat het er was. Het is er al wel, het gaat ook goed, maar je zou het toch anders willen, meer, breder etc. Het is er al wel, het gaat ook goed, maar hoe zorg je ervoor dat dit zo blijft? Het is er maar het moet eigenlijk verdwijnen.
Voorbeeld Er melden zich of je ziet zelf mensen die iets willen, een idee hebben, maar niet precies weten wat en hoe. Er bestaat een initiatief waaraan mensen hard werken, maar die zich bijvoorbeeld op een te kleine doelgroep richten. De initiatiefnemers van een succesvol initiatief willen over twee jaar een stapje terug doen en het initiatief overlaten aan nieuwe trekkers. Er ontstaat een initiatief uit eigen beweging vanuit een groep die botsen met de dominante waarden in de samenleving.
Voorbeeld van interventie Langsgaan of uitnodigen en meepraten om richting te vinden .  

Platform inrichten waar initiatiefnemers elkaar ontmoeten en verbindingen aangaan.

 

Afspraken maken over de betrokkenheid van de overheid en de voorwaarden voor het initiatief. Experimenteerruimte maken en in gesprek zoeken naar praktijken die wel kunnen.

 

Handelingsrepertoire

Het beeld van de stromen kan een denkraam bieden voor het handelen in verhouding tot maatschappelijke energie. Het denkraam van de stromen legt geen beperkingen op aan wat ambtenaren, bestuurders of initiatiefnemers wel of niet ‘mogen’ doen, het biedt een kader om effectiviteit in te schatten en de eigen strategie te bepalen. Alles mag.

Stromen kunnen op veel verschillende manieren worden opgewekt, geleid en bestendigd. Denk aan het mede richting geven, tempo bepalen of meer inbedden van de stroom. Alles gebeurt ook, maar in de praktijk vaak onbewust, zonder onderliggende samenhangende gedachten. Daarin is veel winst te behalen. Traditionele vormen van nota’s en plannen, monitoring en effectmeting of uitgebreide convenanten en contracten kunnen prima: de vraag is alleen steeds wel wat het effect op energiestromen zal zijn en of dat ook het beoogde en of gewenste effect is. In de tabel ‘Manieren van stromen sturen’ is een samenvatting gegeven van het handelingsrepertoire dat past bij het sturen van stromen.

Rol als raadslid

De stromentaal biedt ook voor raadsleden een manier van kijken en beoordelen van een initiatief. In mijn eigen gemeente hebben wij als raad een vorm gekozen van ‘opwekken’. Via de verordening is het geregeld dat een paar keer per jaar initiatieven om een bijdrage van de raad kunnen vragen. Afspreken van heldere spelregels en verwachtingen is daarbij essentieel. Want het indienen van het initiatief betekent niet dat je als initiatiefnemer goedkeuring vraagt aan de gemeente, of het daarna overdraagt aan de gemeente. Het initiatief is en blijft liggen bij het initiatief zelf. Als raad stimuleren we op dat moment alleen met een kleine financiële bijdrage en geven we het bekendheid via een feestelijk moment. Niet meer en niet minder. Niet alle initiatieven laten zich overigens leiden door deze verordening. Want ook daarbuiten stromen initiatieven. En gelukkig maar. Ze kiezen hun eigen weg richting de gemeenteraad.

Dus wat nu als die initiatiefnemer naar je toe komt? Een eerste belangrijke voorwaarde voor succesvol opereren is het voorkomen van spraakverwarring over de rollen tussen initiatief en overheid. Vanuit het perspectief zoals hierboven geschetst kan gewerkt worden aan die duidelijkheid en aan een gemeenschappelijke taal en instrumentarium. Waar het vervolgens om gaat is dat het denken over de stroom het mogelijk maakt om bewust te bepalen welke invloed je op de stroom wilt hebben en daarbij passend handelingsrepertoire te vinden. Deze metafoor biedt aanknopingspunten voor partijen om elkaar beter te begrijpen. Dat is een tweede voorwaarde voor samenwerking en coalitievorming.

Kortom, als raadslid gaat het steeds om het bepalen van de eigen verhouding tot een eveneens eigen beweging die elders, op initiatief van anderen, in gang is gezet. Waar je als behartiger van het algemeen belang zeker een verantwoordelijkheid hebt die je legitimeert om te sturen op de stromen van maatschappelijke energie.

Gedachtegoed van Sturen en stromen

Ik vind het belangrijk om te melden dat ik de gedachten over sturen en stromen samen met Martin Schultz, Jan Herman de Baas, Martijn van der Steen heb ontwikkeld. Hierover is een publicatie dat ‘Sturen en stromen’ heet. Het boekje is gratis te downloaden op de site van de Nederlandse School voor het Openbaar Bestuur (NSOB).

Ineke den Heijer, raadslid gemeente Lansingerland

i.den.heijer@d66lansingerland.nl

 

Filed Under: Raadsledennieuws

Reageer
Vorige artikel
Een constructieve raad bereikt meer!
Volgende artikel
Ruimtelijke adaptatie

Reader Interactions

GERELATEERD

UAV-GC 2025

De UAV-gc bestaan sinds 2000. De versie van 2005 is recentelijk gewijzigd na een langlopend traject. In januari 2025 zijn de UAV-GC 2025 geïntroduceerd. Hoewel de UAV-GC 2005 niet zijn ingetrokken, is de verwachting dat de UAV-GC 2025 meer en meer gebruikt zullen gaan worden, vooral door aanbestedende diensten.  De UAV-GC 2025 verschilt op een... lees verder

Wetsvoorstel digitaal vergaderen aangepast

De minister van BZK heeft de experimenteerbepaling voor hybride raadsvergaderingen uit het wetsvoorstel digitaal vergaderen voor decentrale overheden gehaald. 

Kabinet presenteert aanpak om inkomensondersteuning eenvoudiger te maken

Het kabinet heeft plannen gepresenteerd om het stelsel van inkomensondersteuning op korte en lange termijn te vereenvoudigen.

Geef een reactie Reactie annuleren

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Primary Sidebar

TOPVACATURES

Gebiedsregisseur veiligheid en leefbaarheid Gouda Oost – Gemeente Gouda

Stadsbeiaardier – Gemeente Tilburg

Senior beleidsadviseur water en klimaat – Gemeente Gouda

Gedragswetenschapper – Uitvoeringsorganisatie BBS

BIM Regisseur – Waterschap Drents Overijsselse Delta

Meer vacatures

LAATSTE ARTIKELEN

UAV-GC 2025

15 juli 2025

Wetsvoorstel digitaal vergaderen aangepast

15 juli 2025

Kabinet presenteert aanpak om inkomensondersteuning eenvoudiger te maken

14 juli 2025

Plan om boa’s toegang te geven tot rijbewijzenregister

11 juli 2025

Fietsers Amsterdam

Gemeenten mogen proefdraaien met maximumsnelheid voor fietsers

11 juli 2025

GEMEENTE.NU PARTNERS

De missie van Segment
  • Segment

De missie van Segment

‘Met een integrale aanpak kun je de jeugd beter helpen’
  • Segment

‘Met een integrale aanpak kun je de jeugd beter helpen’

‘Alles onder de Wet open overheid is openbaar, tenzij…’
  • Segment

‘Alles onder de Wet open overheid is openbaar, tenzij…’

‘Nieuwe locatie voor een school roept vaak weerstand op’
  • Segment

‘Nieuwe locatie voor een school roept vaak weerstand op’

Crisisbeheer: voorbereiden op cyberaanvallen 
  • Segment

Crisisbeheer: voorbereiden op cyberaanvallen 

Vernieuwend opleidingsaanbod gebiedsontwikkeling
  • Segment

Vernieuwend opleidingsaanbod gebiedsontwikkeling

Leergang Ambtelijk Vakmanschap: groeien als ambtenaar
  • Segment

Leergang Ambtelijk Vakmanschap: groeien als ambtenaar

‘Het oliemannetje in de gemeentelijke machine’
  • Segment

‘Het oliemannetje in de gemeentelijke machine’

Nieuwe trainingen informatieveiligheid bij Segment
  • Segment

Nieuwe trainingen informatieveiligheid bij Segment

Eigen academie Maastricht biedt medewerkers ruime keuze
  • Segment

Eigen academie Maastricht biedt medewerkers ruime keuze

Burgerzaken gaat terug naar school: een nieuw concept
  • Segment

Burgerzaken gaat terug naar school: een nieuw concept

20 juni: Informatiebijeenkomst Diplomalijnen NLQF-6
  • Segment

20 juni: Informatiebijeenkomst Diplomalijnen NLQF-6

Vijf adviezen om je team up-to-date te houden
  • Segment

Vijf adviezen om je team up-to-date te houden

De drie p’s van Segment
  • Segment

De drie p’s van Segment

Segment: partner in gemeentelijke ontwikkeling
  • Segment

Segment: partner in gemeentelijke ontwikkeling

De Wet open overheid is voor iedereen relevant
  • Segment

De Wet open overheid is voor iedereen relevant

Het diploma Burgerzaken haal je bij Segment
  • Segment

Het diploma Burgerzaken haal je bij Segment

‘Neem je bivak en je matties mee’
  • Segment

‘Neem je bivak en je matties mee’

Warmdraaien voor de Omgevingswet: praktische kennis voor een naadloze overgang 
  • Segment

Warmdraaien voor de Omgevingswet: praktische kennis voor een naadloze overgang 

Vijf tips voor een betere dienstverlening en klantgerichtheid
  • Segment

Vijf tips voor een betere dienstverlening en klantgerichtheid

‘Een feestje van de ceremonie maken’
  • Segment

‘Een feestje van de ceremonie maken’

Van bestemmingplan naar omgevingsplan
  • Segment

Van bestemmingplan naar omgevingsplan

Bereid je voor op extra paspoort- en ID-kaartaanvragen
  • Segment

Bereid je voor op extra paspoort- en ID-kaartaanvragen

Professioneel risicomanagement steeds belangrijker
  • Segment

Professioneel risicomanagement steeds belangrijker

Aan de slag met de Wet open overheid
  • Segment

Aan de slag met de Wet open overheid

Nieuw: Leergang adviseur integrale gebiedsontwikkeling 
  • Segment

Nieuw: Leergang adviseur integrale gebiedsontwikkeling 

Zomerkorting bij Segment! 
  • Segment

Zomerkorting bij Segment! 

Nieuw personeel in een financiële functie snel inwerken 
  • Segment

Nieuw personeel in een financiële functie snel inwerken 

Vermijd de valkuil van niet integer handelen door raadsleden
  • Segment

Vermijd de valkuil van niet integer handelen door raadsleden

Modules Burgerzakendiploma’s in Noord- en Zuid-Nederland te volgen
  • Segment

Modules Burgerzakendiploma’s in Noord- en Zuid-Nederland te volgen

Beleidsadviseur onderwijs? Deze nieuwe cursus is voor jou
  • Segment

Beleidsadviseur onderwijs? Deze nieuwe cursus is voor jou

Beteugel agressie tegen publieke medewerkers – drie tips
  • Segment

Beteugel agressie tegen publieke medewerkers – drie tips

Zo kom je tot een robuuste begroting
  • Segment

Zo kom je tot een robuuste begroting

Vijf redenen om voor Segment te kiezen
  • Segment

Vijf redenen om voor Segment te kiezen

Online BRP-cursus: ‘Even wennen, maar veel geleerd’
  • Segment

Online BRP-cursus: ‘Even wennen, maar veel geleerd’

Eerste Hulp bij Verkiezingen
  • Segment

Eerste Hulp bij Verkiezingen

Juiste identiteitsvaststelling – belangrijker dan ooit
  • Segment

Juiste identiteitsvaststelling – belangrijker dan ooit

De missie van Segment
  • Segment

De missie van Segment

‘Met een integrale aanpak kun je de jeugd beter helpen’
  • Segment

‘Met een integrale aanpak kun je de jeugd beter helpen’


Footer

Snel naar

  • Aanbestedingen
  • AI
  • Financiën
  • Handhaving
  • Integriteit
  • Leefomgeving

Meer Gemeente.nu

  • Nieuwsbrief
  • Facebook
  • Twitter
  • Linkedin
  • Events

Help

  • Adverteren
  • Contact
  • Spelregels

Powered by Lefebvre Sdu

  • Disclaimer
  • Privacy Statement & Cookieverklaring
lefebvre SDU