Het gaat goed met de bestrijding van uitkeringsfraude in Nederland. Ten minste, dat zeggen ze. Het kan veel beter.
– VISIE – Mark Breed & Hans Berkhout
Staatssecretaris Paul de Krom van Sociale Zaken liet onlangs in de Tweede Kamer weten dat gemeenten in 2011 14 miljoen euro meer hebben opgespoord dan in 2010; daarmee is het bedrag opgelopen van 53 miljoen naar 67 miljoen euro.
Des te opvallender is het dat dezelfde staatssecretaris een kans laat liggen om fraudebestrijding nog een flinke stimulans te geven. Veel gemeenten staan te popelen om de database van de sociale dienst te koppelen met andere gemeentelijke gegevens, om zo uitkeringsfraude gemakkelijker te kunnen opsporen. Deze stap wordt echter door veel gemeenten momenteel niet genomen door bestaande onduidelijkheden rond bevoegdheden.
In een zogeheten ‘wethoudersbrief’ vroegen de gemeentebesturen in maart aan staatssecretaris De Krom om meer duidelijkheid over welke databestanden aan elkaar mogen worden gekoppeld, binnen de Wet Bescherming Persoonsgegevens. De Krom beloofde dit te doen, maar heeft dit tot nu toe nog niet gedaan. Wel heeft hij een koppelingswet laten opstellen, maar die gaat niet in op de vraag van de gemeenten.
Hierdoor is er veel onduidelijkheid over wat er mogelijk is. De opvattingen lopen op dit moment sterk uiteen: de meeste gemeenten gaan ervan uit dat ze alle gegevens aan elkaar mogen koppelen, zolang het nut hiervan maar kan worden aangetoond; sommige gemeenten zijn terughoudender vanwege een mogelijke schending van de privacy.
Digitaal tandenborstels tellen
Het koppelen van databases maakt controle op regelovertreding een stuk eenvoudiger dan het ouderwetse 'tandenborstels tellen'. De gegevens die een sociale dienst heeft over uitkeringsgerechtigden staan niet op zichzelf: er is immers nog veel meer bekend over burgers binnen de gemeentelijke organisatie. Door die gegevens slim te combineren, kom je als gemeente al gauw meer te weten over de (verborgen) inkomens- en vermogenssituatie van burgers. Dit kost dan ook nog eens minder menskracht.
Er zijn legio voorbeelden, die een aantal gemeenten ook al in de praktijk toepast. Denk aan het koppelen van de database van de Sociale Dienst aan OZB-gegevens: dit maakt het vrij eenvoudig om het vermoeden van inkomsten uit kamerverhuur te onderzoeken. Als een uitkeringsgerechtigde niet woont op het adres waarvoor hij of zij OZB betaalt, is het de moeite waard om na te gaan of er sprake is van kamerverhuur.
Dat geldt ook voor riool- en afvalstoffenheffing: als een inwoner deze betaalt voor een pand waar hij of zij niet staat ingeschreven, of voor een meerpersoonshuishouden terwijl hij een eenpersoonsuitkering ontvangt, kan dat duiden op kamerverhuur of het verzwijgen van een relatie.
Schat aan informatie
Gemeentelijke gegevens bevatten dus een schat aan informatie om uitkeringsfraude op te sporen. Het koppelen van gegevens uit verschillende eigen databases is een goede eerste stap om deze informatie boven water te krijgen. Daarnaast is het mogelijk om de eigen gegevens te koppelen aan die van het Inlichtingenbureau, die informatie bevatten van organisaties als het UWV, de Belastingdienst en de Rijksdienst Wegverkeer. Door deze met elkaar te gebruiken en op risico’s te analyseren komen misstanden eerder in aan het licht.
Uiteraard biedt het analyseren van deze gegevens niet meer dan aanwijzingen van uitkeringsfraude: medewerkers van de Sociale Dienst moeten wel beoordelen of er voldoende bewijs is om fraude vast te kunnen stellen.
Hoewel we op de goede weg zijn als het gaat om uitkeringsfraude, is er nog een wereld te winnen. De technologie die het analyseren en koppelen ven van digitale gegevens mogelijk maakt is op dit moment volop in ontwikkeling en biedt steeds meer mogelijkheden voor een Sociale Dienst om de vinger aan de pols te houden. Het is nu aan de staatssecretaris (of de nieuwe regering) om de weg hiervoor vrij te maken, zodat we de stijgende lijn van het bestrijden van uitkeringsfraude kunnen doortrekken.
Mark Breed is Business Intelligence Consultant bij Info Support, partner van Gemeente.nu. Hans Berkhout is adviseur van het Kenniscentrum Handhaving, RCF
Minister vd Kamp mag zich wel eens gaan richten op ervaringsdeskundigen die op de afvalberg werken. En wat minder gaan denken aan de stem vanuit z’n eigen contacten. Oplossingen liggen veel dichterbij dan via alle instituten die zich er mee bezig houden. Wat handen vol geld kost.. En bovenstaande geldt ook voor Dhr. P de Krom. We nodigen beiden graag uit om tussen al die andere bijeenkomsten plaatst te maken voor een afspraak in deze. Zo nodig kan er ook ingegaan worden op onze eigen actie “Let’s lunch bij de “Aardappeleters” te Heerenveen.