Fusies. Het centraliseren van diensten. We bieden toekomstige uitdagingen het hoofd met ideeën uit de vorige eeuw.
We ondergaan het afgelopen decennium structurele veranderingen. Globalisering en de definitieve vestiging van de netwerkwereld leveren inwoners die goed en snel geïnformeerd zijn en zich weten zich te manifesteren. Waar bedrijven het roer volledig omgooien zien we dit bij gemeenten mondjesmaat gebeuren. Sterker nog: Onder druk van deze onzekerheden wordt veelvuldig teruggegrepen naar implementatie van strategische aanpassingen die het goed deden in de vorige eeuw.
Het verleden viert hoogtij
In de bezuinigingskoorts zien we kleine gemeenten samen gaan en grotere gemeenten centraliseren hun diensten. Samenvoeging wordt gekoppeld aan het idee van kosten besparen. Doet me denken aan islamieten die na het sporten steevast met hun kleren aan douchen. Niemand zegt er iets van maar kijkt bij dit tafereel meelijwekkend toe. Net als bij gemeenten uit zich volgens mij een reflex uit angst en zorg voor het nieuwe waar het gevoel “vooral niet kwetsbaar te willen zijn” de boventoon voert. Zo ook bij gemeenten waar de achterhaalde nadruk op besparingen langs de lijnen “afrekenmethode” met “meer controle en minder vertrouwen” voorop loopt.
Regie als oplossing
Regisseren past bij de werkwijze van de 21e eeuwse ambtenaar. Meedenkend en wars van hiërarchie. Regie gaat om werken vanuit uiteenlopende belangen en wensen samen met inzet van de vindingrijkheid van haar inwoners. Zo wordt op verschillende schaalniveaus beleid gemaakt. Alles wat de markt beter kan gaat de deur uit. Uiteraard moet de gemeente “sturen en beslissen” door belangen af te wegen en keuzes te maken.
Goed wederzijds begrip speelt een belangrijke rol als bewoners moeten worden overtuigd. Of het nou om dienstverlening, welzijn en ruimtelijke ontwikkeling of –beheer gaat, de kwaliteit neemt toe. De regisserende ambtenaren voelen zich zonder uitzondering verantwoordelijk voor zijn gemeente. En – hoewel niet bedoeld maar wel meegenomen – zal de ambtelijke omvang drastisch krimpen. Daar de kosten van de gemeente voor ruim 70 procent uit loonkosten hoeft dit geen toelichting. Een win-win situatie voor alle betrokkenen.
Kwaliteit bij implementatie
Ook bij het invoeren van regie mag niet worden teruggegrepen op de “standaard-kookboek” methode. Kon in de vorige eeuw de strategie van het voorschrijven nog gelden, dat is er nu niet meer bij. Accepteren van fouten ook. Het vermijden van fouten leidt niet tot succes. Integendeel, het leidt tot meer fouten. Implementeren gaat aan de hand van een “script” gepaard met organiseren van dialogen met alle betrokkenen.
De top van de organisatie moet op basis van de uitkomsten van de dialogen dan weer de bijsturing van de strategie regelen. Medewerkers wordt meer vertrouwen gegeven als de druk toeneemt. Zij hebben ruimte nodig om betere oplossingen te zoeken. Dit vraagt veel van de ambtelijke top. Rollen als informeren, coachend verbinden, teambuilding en beslissen. Veel leidinggevenden hebben het vak geleerd in de jaren 70 en 80 van de vorige eeuw. Niet elke babyboomer verstaat al de kunst van modern leidinggeven.
Is er een keus?
De VNG stelt dat onverkorte toepassing van de evenredigheidssystematiek tot kortingen op het gemeentefonds van een miljard of meer kan leiden. Verdere verschraling van de overheidsvoorzieningen doemen op. En – daar kan je op wachten – meer lastenverzwaringen.
Teruggrijpen op oude modellen van centraliseren door samenvoegen van gemeenten of diensten is een tragisch misverstand. Regisseren is de oplossing maar vraagt enorm veel van de ambtenarentop die de verandering naar regie leiden. Anderzijds: Kiezen voor de bekende weg is als “douchen met je kleren aan”. Meelijwekkend tafereel en schoon worden is er niet bij. Voor de ware 21e eeuwse ambtenaar zijn dit de Nieuwe Kleren van de Keizer.
Geef een antwoord