Recentelijk was ik aanwezig bij een forum over rioolbeheer. Opmerkelijk dat veel deelnemers (ambtenaren, ingenieurs, aannemers, toezichthouders, toeleveranciers) het regelmatig eens waren over het feit dat dit ‘geen sexy onderwerp’ is. Ik vond een aantal feiten wel degelijk sexy.
Als onbekende in deze ondergrondse materie luisterde ik met grote belangstelling naar alle informatie. Zaken die ik tegen de consensus in wél ‘sexy’ vond, of intrigerend dan toch, passeerden de revue. Laat ik ze aan u presenteren.
Gigantisch lang
Wist u bijvoorbeeld dat ons rioleringsstelsel inmiddels 150.000 km lang is? Gigantisch toch. Of dat er voor meer dan 36 miljard euro aan rioleringsmateriaal in onze bodem zit? En dat het onderhoud van dat stelsel jaarlijks circa 1,5 miljard euro kost?
In de rioleringsbusiness gaat dus serieus geld om. Geen wonder dat aanbieders geen enkele moeite hebben om de weg naar de opdrachtgevers te vinden. En terecht natuurlijk. Ook hier gaat het om een markt van vraag en aanbod.
Niets aan de hand
Er is dus niets aan de hand. De eigenaren van de riolering (vaak gemeenten maar soms ook een andere overheid zoals provincie of waterschap) schrijven een aanbesteding uit; dat de beste moge winnen. In een redelijk aantal gevallen werkt het ook zo.
Wellicht voelt u het vervolg van dit verhaal al aankomen, zeker wanneer u toevallig in de branche werkt. Inderdaad, in (te) veel gevallen gaat het mis. En niet zo’n beetje ook. Kennis van zaken is onontbeerlijk in deze business, en vooral in veel kleine gemeenten is dat een probleem.
Nijpend probleem
Tijdens het congres over riolen en het beheer daarvan sprak ik meerdere ambtenaren die toegaven dat hun kennis van het onderwerp nogal tekortschoot. Vaak waren ze de enige verantwoordelijke op dit gebied. Soms konden ze terecht bij een onafhankelijk bureau. Of bij een collega-ambtenaar van een grote gemeente in de buurt.
Maar ik begreep wel dat het een nijpend probleem is. Bovendien hadden ze allemaal ook nog andere zaken onder hun hoede, zoals grond- en oppervlaktewater en andere bodemgerelateerde onderwerpen.
Een van hen verwoordde het wel aardig: ‘Kijk, ik heb natuurlijk verstand van deze onderwerpen. Maar ik moet mijn aandacht over de verschillende gebieden verdelen, terwijl de grote aannemers dagelijks op de hoogte blijven van nieuwe ontwikkelingen. Als je dan achterstand oploopt is dat lastig in te halen.’
Wat moeten gemeenten doen?
De spagaat waar vooral kleinere gemeenten zich in bevinden, is dus de kennisvoorsprong van de markt enerzijds en anderzijds de druk om zorgvuldig en met visie beslissingen te nemen die op lange termijn houdbaar blijven. En dat in een tijd waarin de media onmiddellijk reageren op het moment dat er slechts het vermoeden bestaat dat er iets is mis gegaan. Ga er maar eens aan staan! De vraag is of er oplossingen op dit gebied zijn.
Extra druk zetten
Om hier een passend antwoord op te vinden, is het delen van kennis in mijn beleving cruciaal. De eerder genoemde ambtenaren gaven aan dat ze in gesprek waren met elkaar. Maar ook dat dat nog veel meer zou kunnen, en misschien wel moeten. Laten we daar dan extra druk op zetten, zodat deze mensen in staat worden gesteld om als volwaardige gesprekspartner aan tafel te zitten.
Want we staan of zitten natuurlijk allemaal dagelijks stil bij het riool, maar vaak zonder dat we het ons echt realiseren. De gigantische belangen die hieronder schuilgaan, dringen al helemaal niet tot ons door. Dat hoeft ook niet per se. Maar ze zijn er. En het is belangrijk dat gemeentemedewerkers daarbij goed beslagen ten ijs komen – voor het publiek belang.
Doe ook sexy
Beste lezer, mogelijk werk jij voor een gemeente waar deze vraagstukken aan de orde zijn. En misschien heb jij wel een effectieve oplossing of anders een houding waarmee het eenvoudiger wordt om dit probleem op te lossen. Want als de gemeente 1-0 achterstaat bij het begin van de inkoop, en de uitkomst van de onderhandeling is beneden peil, dan zitten wij allemaal straks met de shit.
Hoe voorkom je dat? Laat ’t weten in een reactie. Het zal anderen tot grotere hoogten brengen. Ik weet niet hoe de lezer van deze blog erover denkt, maar ik vind dat sexy.
Wij hebben dezelfde ervaring, maar dan in een andere materie. We organiseren daarom voor ambtenaren regionale expertgroepen, waarin men collega’s uit andere organisaties ontmoet, die met precies dezelfde materie werken, zonder dat van elkaar te weten. Waar de één mee worstelt, heeft de ander een paar jaar geleden al opgelost. En vice versa. Werkt goed.
Hallo Rob,
Aanbesteden is een kunst en op kennis gebaseerd aanbesteden zou een verplichting moeten zijn. Dit vraagt, zoals je aangeeft om kennis delen.
De VNG heeft hiervoor eigenlijk al een beweging die Samen Organiseren heet. Helaas richt die zich sterk op ICT. Hopelijk gaat de VNG ook kennis organiseren. Op terreinen als rioolsystemen, zoals beschreven, maar ook op het vlak van regelgeving, want daar ligt mijns inziens de echte Common Ground van gemeenten: in hun primaire taakstelling en taakuitvoering. ICT – hoe belangrijk ook en daar verdienen wij ons brood mee – is daarvan slechts een afgeleide.
Hopelijk vindt je oproep weerklank bij de burelen van de VNG, zodat kennis over gemeenten heen georganiseerd gaat worden en publieke middelen optimaal worden besteed.
Bas Janssen