Als gemeenten de torenhoge verwachtingen met participatie willen waarmaken is goede communicatie aandachtspunt nummer één. Te vaak eindigt participatie in teleurstelling omdat bij de start de mogelijkheden en verwachtingen onvoldoende helder zijn gemaakt.
Communicatie gaat over het uitwisselen van een boodschap tussen een zender en een ontvanger. Bij initiatieven rondom burgerparticipatie is de zender in de meeste gevallen de gemeente, en de ontvanger de inwoners die worden uitgenodigd om te participeren.
Communicatie is voor participatietrajecten een onmisbare succesfactor. Daarbij ben ik drie elementen van bijzonder belang tegengekomen in mijn onderzoeken naar burgerparticipatie.
Voorkom verkeerd beeld
Allereerst dient de gemeente in het eerste contact duidelijk te communiceren over waarom zij inwoners vraagt te participeren. Deze waarom-vraag vertelt wat de gemeente met de participatie wil bereiken. Op basis daarvan kunnen inwoners beter begrijpen waarvoor zij worden gevraagd, en kunnen ze beter bepalen of ze daaraan willen meedoen. Als inwoners niet weten waarvoor ze participeren, is het risico dat ze afhaken en niet meedoen.
In de tweede plaats moet helder worden gemaakt op welke manier via participatie invloed kan worden uitgeoefend. Een hulpmiddel hiervoor is de bekende participatieladder. Natuurlijk moet worden voorkomen dat deelnemers een verkeerd beeld krijgen van hun mogelijkheden. Dat was bijvoorbeeld het geval in een actueel rekenkameronderzoek waar ik bij betrokken ben.
Twee extra bomen
In deze gemeente wordt door een projectontwikkelaar gebouwd aan nieuwe woonhuizen op de plek van een oude school. Omwonenden wilden over dit plan in het kader van participatie in gesprek. In de praktijk wilde de ontwikkelaar de buurt alleen informeren over het plan, zonder betekenisvolle ruimte voor aanpassing. Hooguit kon er worden gesproken over één of twee extra bomen en de plaats van het parkeervak.
In mijn interview met een van de betrokken bewoners bleek dat de teleurstelling hierover zo groot was dat de emoties de overhand kregen. Deze bewoner wilde niks meer met de gemeente te maken hebben en voelde zich in de steek gelaten. Hier waren de woede en het verdriet voelbaar. Deze situatie had zich niet voorgedaan als de gemeente duidelijker had uitgesproken welke delen van het plan zich wel en niet voor discussie leenden.
Raadsleden besluiten
Tot slot gaat communicatie over transparante besluitvorming. Uiteindelijk is het de gemeenteraad die besluit. Dit centrale uitgangspunt wordt bij participatietrajecten nog wel eens vergeten. Maar het kan zomaar gebeuren dat raadsleden een besluit nemen dat afwijkt van de uitkomsten van participatie. Communiceren wat er met de inbreng van participanten wordt gedaan, is daarom van groot belang om misverstanden achteraf te voorkomen.
Het is natuurlijk makkelijker gezegd dan gedaan. Ik wil dan ook niet betogen dat goede communicatie gesneden koek is. Bovendien, goede communicatie staat niet automatisch garant voor een succesvol participatietraject. Het kan nog steeds gebeuren dat inwoners teleurgesteld zijn over de uitkomst. Het is immers ondenkbaar dat participatie altijd leidt tot consensus.
Navolgbaar en transparant
Goede communicatie staat daarentegen wél garant voor een transparant proces. Een proces waarbij inwoners weten waar ze aan toe zijn zodat ze een oprechte keuze kunnen maken om wel of niet mee te doen. Een proces dat bovendien navolgbaar is voor de gemeenteraad als besluitvormend orgaan, waarmee de democratische waarde van participatie wordt vergroot.
Om communicatie een meer prominente rol te geven bij participatietrajecten zijn er verschillende oplossingsrichtingen. Een goede eerste stap is om de afdeling (publieks)communicatie te allen tijde bij participatie-initiatieven te betrekken. Met hun expertise krijgt communicatie de aandacht die het bij participatie verdient.
Jinne Samsom werkt als adviseur bij PBLQ en is van daaruit regelmatig betrokken bij onderzoeken naar burgerparticipatie. Hij studeerde politicologie en schrijft graag over het lokaal bestuur.
Dit is aflevering 3 van een viertal zomerblogs over participatie bij gemeenten. De auteurs zijn deskundige adviseurs en onderzoekers van de gemeentelijke praktijk, verbonden aan PBLQ. De gepubliceerde blogs zijn hier te vinden.
Geef een reactie