Veel overheidsmedewerkers zijn van mening dat de overheid minder hiërarchisch zou moeten werken. Om zo de participatiesamenleving tot een succes te maken en omdat ze vinden dat het goed kan. Daarbij zorgt zelfsturend werken voor meer werkgeluk. Ook bij gemeenteambtenaren leven de wens en intentie om op deze manier te werken.
I&O Research ondervroeg meer dan 3100 werkende Nederlanders bij overheid, semi-overheid en bedrijfsleven. Daaruit komt een duidelijke roep naar voren voor een minder hiërarchische overheid en een groot draagvlak voor zelfsturend werken. Zo vindt 61 procent van de overheidsmedewerkers dat het minder hiërarchisch zou moeten, onder andere om de participatiesamenleving tot een succes te maken (56 procent). Een ruime meerderheid (64 procent) is ervan overtuigd dat zelfsturende teams daarbij van pas komen. Bij medewerkers leeft ook de behoefte aan meer autonomie en invloed om hun werk goed te doen. Die manier van werken zou volgens het onderzoek zorgen voor meer werkgeluk.
Werkgeluk
Zelfstandig kunnen werken op basis van autonomie en vrijheid zorgt, in combinatie met werkinhoudelijke aspecten zoals kunnen bijdragen aan de maatschappij, afwisseling en uitdaging, dat ambtenaren met plezier naar hun werk gaan. Zo zijn medewerkers die werken in een zelfsturende organisatie beduidend gelukkiger met hun werk: ze geven hun werkgeluk een 7,7 ten opzichte van hen die werken in een hiërarchische organisatie en dat waarderen met een 6,7. Ter vergelijking: ondernemers zijn het gelukkigst met hun werk (8) en werknemers in loondienst het minst (7,1). Medewerkers bij de overheid geven hun werkgeluk een 7,2. Een op de vijf medewerkers werkt bij een volledig of bijna geheel zelfsturende organisatie, bij de overheid is dat een op de zes.
Als het medewerkers ontbreekt aan invloed op hun werk, dan kan dat werkplezier bederven. Hetzelfde geldt voor het organisatiebeleid: het ontbreken van een heldere visie of strategie zit veel medewerkers in de weg. Andere factoren die dat plezier bederven zijn bureaucratie (trage besluitvorming en logheid) en administratieve regeldruk. Veel overheidsmedewerkers noemen ook cultuurkenmerken als ‘doofpotcultuur’, oneerlijkheid, wantrouwen en elkaar niet durven aanspreken en een leiding die (te) controlegericht is, weinig besluitvaardig, solistisch, autoritair en bemoeizuchtig.
Intentie tot meer zelfsturing
Er bestaat bij de overheid wel al de intentie meer zelfsturend te werken. Op de vraag of er een wens of programma bestaat om meer zelfsturend te gaan werken, antwoordt 44 procent van alle werkenden dat dat al gebeurt of dat die intentie bestaat. Bij de overheid is dat 57 procent. Het sterkst bestaat die wens bij gemeenten (68 procent), provincies (77 procent) en in het welzijnswerk (68 procent). Bij uitvoeringsorganisaties en zelfstandige bestuursorganen, die relatief hiërarchisch werken, is de intentie om daar verandering in te brengen een stuk lager (48 procent).
Meer lezen
Uit het onderzoek kwamen meer interessante feiten naar voren. Bijvoorbeeld over de grote invloed van leidinggevenden op zelfsturend werken en de discrepantie tussen hoe teamleden hun leidinggevenden beoordelen en hoe deze dat zelf inschatten. En bijvoorbeeld over het feit dat in zelfsturende organisaties medewerkers in 77 procent van de gevallen het vertrouwen van de directie krijgen, terwijl dat bij hiërarchische organisaties slechts 9 procent is. In dit bericht staan alle uitkomsten van het onderzoek.
T.a.v. de relatie structuur en cultuur maakt Hans Doorenspleet een ongelukkige scheiding. Je moet die juist in samenhang analyseren. De structuur bepaalt of managers wel of niet ver afstaan van de werkvloer. Of dat de technologie en externe deskundigen inhoud en targets van het werk bepalen. I&O heeft een mooi onderzoek gedaan. Wat ze wel te zachtjes zeggen is dat het geluk meer ligt bij het werk dat de gemotiveerde medewerkers doen. Een beetje weg geschoffeld is dat diezelfde medewerkers weinig vertrouwen hebben in hun managers en hun bestuur. Daar ligt het gat dat overbrugd moet worden. De uitslag 6,7 is statistisch gezien veel slechter dan je rekenkundig zou vermoeden. De Sitter wist al dat mensen zich proberen te verzoenen met hun lot. Dat blijkt ook uit mijn eigen onderzoek. Je komt pas op 6,7 als meer dan 35% van de mensen behoorlijk chagrijnig is. Niet handig voor een gemeente. Vernieuwen met aandacht en in dialoog met je medewerkers is de oplossing.
Bij het lezen gaan mijn haren al overeind staan:
“minder hiërarchisch zou moeten werken. Om zo de participatiesamenleving tot een succes te maken en omdat ze vinden dat het goed kan. ”
Wat heeft zelfsturing met participatie te maken? Kan ik als burger dan ook ambtenaar worden? Welk probleem proberen ze op te lossen? of willen de ambtenaren nog minder controle op wat ze uitvoeren?
In dat opzicht kan ik me helemaal vinden in de reactie van Hans Doorenspleet
Jammer dat bij dit soort onderzoeken weer modewoorden als ‘zelfsturing’ als hot item gebruikt worden en de tegenstelling hiërarchie-zelfsturende teams/zelfsturing er in gegooid wordt. Dit zijn namelijk structuuroplossingen, die in principe volledig los staan van de cultuurkant. Uit dit onderzoek blijkt dat dit juist de wezenlijke aspecten bevat!
Het gaat niet om ‘zelfsturing’ maar om ruimte om als professional je werk in te richten en uit te voeren. om het vertrouwen van de leiding dat jij daar als taakvolwassen professional toe in staat bent, waardoor je niet alleen bewegingsruimte maar ook beslissingsruimte krijgt.
Het gaat niet om de aanwezigheid van hiërarchie, maar om de manier waarop hiërarchische leiders met die organisatievorm omgaan. Uit dit onderzoek blijkt wederom, zoals uit al jarenlange leiderschapsonderzoeken, dat er nogal wat schort aan het leiderschap in onze organisaties. maar we blijven dezelfde soort mensen benoemen, we sturen de medewerkers naar vaardigheidstrainingen, waar de managers juist heen zouden moeten. De ontwikkeling van het leidinggeven heeft echt een enorme boost nodig en helaas is de enige die daar het startsein voor kan geven, een leidinggevende….