Afgelopen weekend verscheen een opmerkelijk onderzoek over de klimaatambities van Nederlandse gemeenten. Die zouden fors zijn, maar zeer divers, en in veel gevallen nog niet concreet.
Energie en klimaat komen in vrijwel alle nieuwe coalitieakkoorden aan bod. Maar wat bleek uit het onderzoek? Slechts een kwart van de honderd grootste gemeenten heeft op dit gebied echt concrete plannen voor de komende vier jaar. Dat leverde een kritische noot op van de afzender: de Nederlandse Vereniging Duurzame Energie (NVDE), oftewel de lobbyclub van de groene-energiesector.
Veel concreter
‘Het is mooi dat gemeenten volop aandacht hebben voor de energietransitie. Dat past bij de hoofdrol die zij krijgen in de hoofdlijnen van het klimaatakkoord. Tegelijk is het nodig dat hun plannen nog veel concreter worden,’ liet NVDE-directeur Olof van der Gaag optekenen in een begeleidend persbericht.
Het onderzoek zegt letterlijk dat maar een op de vier gemeenten ‘concrete kortetermijndoelstellingen ter bevordering van de inzet van duurzame energie en CO2-reductie’ zou hebben. Met andere woorden, de kersverse colleges blijven hangen in vaagheden. Maar de vraag is: klopt het, wat de lobby van het groene bedrijfsleven hier beweert?
Onderzoek PR-bureau
Toen ik het rapport opensloeg, viel me als eerste op dat de NVDE geen onderzoeksbureau of universiteit in de arm had genomen maar een PR-bureau, Wallaart & Kusse Public Affairs (WKPA). Dat schrijft op zijn website: ‘De wereld van politiek en bestuur is dynamisch en verandert continu. WKPA weet hoe het spel wordt gespeeld.’
Hoe goed verdraagt dit spel van beïnvloeding van publiek en politiek zich met integer onderzoek? Daar kun je vraagtekens bij zetten. De klant, de industrie van zonnepanelen en windmolens in dit geval, is immers koning. Verder bladerend kreeg ik de indruk dat veel gemeenten hierbij in het hokje ‘geen concrete doelstelling’ zijn geplaatst, ook waar dat nogal twijfelachtig lijkt.
Klimaatneutrale nieuwbouw
Leiden bijvoorbeeld, met zijn coalitie van D66, GroenLinks en PvdA, kondigt aan te beginnen met ‘klimaatneutrale nieuwbouw, met uitbreiding van het netwerk voor stadswarmte en met aansluiting op de warmterotonde’. Niet concreet, oordelen de PR-deskundigen. Het Utrechtse college van GroenLinks, D66 en ChristenUnie meldt onder meer dat de energie-inkoop van de stad in 2020 volledig is verduurzaamd. Leuk bedacht, maar niet goed genoeg, aldus de mensen die weten hoe het spel wordt gespeeld.
Arnhem, waar GroenLinks, VVD, D66 en PvdA het stadsbestuur vormen, rept in het coalitieakkoord van ‘duurzaam en klimaatbestendig’ beleid. Zo worden deze periode de eerste wijken van het aardgas afgehaald, wat in de praktijk vaak ten minste deels met duurzame energie gepaard gaat. De PR-onderzoekers rekenen echter keihard af met de Gelderse stad: geen kortetermijndoelstellingen.
Zo kan ik nog wel even doorgaan, en zo valt ook op dat andere gemeenten met min of meer hetzelfde beleid wél een groen stempel krijgen vanwege hun concrete kortetermijndoelstellingen. Amsterdam bijvoorbeeld valt deze eer ten deel op basis van de belofte: ‘In ten minste één wijk wordt ingezet op energievoorziening in lokaal beheer. Nieuwbouwwijken worden vanaf nu geheel aardgasvrij gebouwd. De gemeente stelt bovenwettelijke eisen aan de energieprestatie van gebouwen.’
Ruimte voor discussie
Wanneer is het glas nu precies leeg, half vol of vol? Dat lijkt niet heel duidelijk in dit onderzoek. Navraag bij de PR-professionals leverde het volgende antwoord op: ‘Dit is een kwalitatief onderzoek waarbij we passages in qua vorm en inhoud sterk uiteenlopende coalitieakkoorden moesten beoordelen. Daarom sluiten we niet uit dat er ruimte is voor discussie, die gaan we graag aan.’
Zin om mee te discussiëren? Plaats je reactie hieronder.
Een coalitieakkoord kent vaak een behoorlijk hoog abstractieniveau waarin de concreetheid die wordt gewaardeerd niet blijkt. Deze concreetheid komt er in Apeldoorn in ieder geval pas in het collegewerkprogramma c.q. de begroting van 2019-2022.
In die zin kan ik niet zo veel met de conclusies, omdat deze dus niet het gehele verhaal vertellen.
Beste Richard, dank voor je kritische artikel. We juichen het toe dat je zo in de aanpak en de achtergronden van het onderzoek gedoken bent. Je werpt belangrijke vragen op, hierbij een bijdrage onzerzijds aan de antwoorden.
Allereerst: ja, het klopt, wij zijn een public affairs advieskantoor, of vooruit, een PR-bureau zoals jij dat noemt. Wij zijn ingehuurd door de NVDE om honderd coalitieakkoorden te scannen op voor hun leden belangrijke thema’s als doelstellingen voor de energietransitie, de ambities met betrekking tot gasvrij bouwen en budgettaire kaders voor klimaatbeleid.
Het is een poging om overzicht te creëren in honderden passages die onderling sterk in inhoud, vorm en betekenis verschillen.
Het resultaat van het onderzoek heeft de NVDE gepubliceerd via haar site. De grote tabel geeft eigenlijk het beste inzicht in hoe wij tot onze conclusies gekomen zijn. Bovenaan staat beschreven naar welke voorstellen we gezocht hebben en hoe we tot de indeling groen – lichtgroen – grijs zijn gekomen. Hiervoor hebben we overleg gevoerd met de NVDE. Maar dat is natuurlijk terecht. Of een voorstel goed, redelijk of slecht uitpakt voor de energietransitie, is iets waarover de NVDE een oordeel wil (en kan) uitspreken. Daar zit inderdaad een belang achter – maar de vraag is: maakt dat het onderzoek minder waard? Belangrijk vinden wij dat de NVDE volstrekt open is over hoe het onderzoek is uitgevoerd (inclusief de betrokkenheid van ons ‘PR-bureau’).
Vervolgens hebben we per gemeente de relevante passage vermeld plus de kleur die we aan het programmapunt toekennen. We zullen niet beweren dat ons onderzoek onfeilbaar is. We hebben naar eer en geweten gepoogd de passages op basis van de vooraf gestelde criteria te beoordelen. Daar mogen mensen anders over denken – en het fijne is: daarover kunnen we discussiëren! Het onderzoek is zo opgesteld, dat we dat in alle openheid kunnen doen. We verwelkomen jouw kritische journalistieke blik daarom van harte.
Dan resteert de vraag of een ‘PR-bureau’ zo’n onderzoek wel integer kan uitvoeren. Ons antwoord is: oordeel zelf, onze methoden en conclusies zijn honderd procent transparant.