Raadsverkiezingen hebben geen invloed op lokale lasten

Politieke verschuivingen na gemeenteraadsverkiezingen blijken geen enkele invloed te hebben op de hoogte of de verdeling van de lokale lasten. Dat concludeert het Centrum voor Onderzoek van de Economie van de Lagere Overheden (COELO). De gemeentelijke woonlasten zijn sinds de laatste raadsverkiezingen meer dan 4 procent per jaar gestegen.

Met de gemeenteraadsverkiezingen voor de deur vroegen onderzoekers Maarten Allers en Harm Rienks zich af of de lokale stem ook invloed heeft op het gemeentelijke belastingbeleid. Ze bestudeerden de periode 1998 – 2021, waarin 6 keer gemeenteraadsverkiezingen zijn gehouden. In die periode zijn de samenstellingen van de raad en het college regelmatig veranderd. De conclusie is: ‘Nee. Rechts stemmen of juist links, de lokale lasten veranderen niet’.

Niet bijgestuurd

De politieke samenstelling van gemeenteraden of colleges bleek geen enkel effect te hebben op de hoogte van de gemeentelijke belastingen. ‘Vaak wordt gedacht dat linkse partijen kiezen voor hogere belastingen en uitgebreidere voorzieningen voor inwoners. Rechtse partijen zouden daarentegen juist kiezen voor lagere belastingen en een kleine overheid,’ aldus Allers en Rienks. Maar welke veranderingen er ook plaatsvinden naar links of rechts, het belastingbeleid wordt niet bijgestuurd.

Invloed

Gemeenten zijn medeverantwoordelijk voor beleidsopgaven zoals de energietransitie en de woningbouw. ‘Die opgaven stellen hoge eisen aan de lokale democratie. Onze resultaten roepen de vraag op of die dit wel aankan’, stellen Allers en Rienks. Verder onderzoek zal moeten uitwijzen of kiezers op andere terreinen wél invloed hebben.

Volgens hen impliceren de resultaten overigens niet dat de kiezers helemaal geen invloed hebben op de lokale heffingen. ‘Wanneer bestuurders die belastingen verhogen electoraal worden afgestraft, dan hebben kiezers wel degelijk invloed door belastingverhoging te ontmoedigen.’ Of dit zo is vraagt ook nader onderzoek.

Meer dan 4 procent

Ook onderzocht COELO, onderdeel van de Rijksuniversiteit Groningen, hoe de gemeentelijke woonlasten in de afgelopen raadsperiode en in het afgelopen jaar veranderden. Sinds de laatste raadsverkiezingen zijn ze meer dan 4 procent per jaar gestegen. De onroerende zaakbelasting (ozb) steeg gemiddeld 3,7 procent per jaar, de afvalstoffenheffing 6,2 en de rioolheffing 1,8 procent.

Woonlasten 2018 – 2022

De resultaten staan in het rapport Ontwikkeling gemeentelijke woonlasten 2018-2022. De lasten zijn voor meerpersoonshuishoudens in een eigen woning gemiddeld 4,1 procent per jaar gestegen. In 2022 betalen zij gemiddeld 904 euro, 134 euro meer dan in 2018. De ontwikkeling verschilt zoals altijd per gemeente, er zijn er ook waar de heffingen voor wonen zijn gedaald.

Ozb-tarieven

De huizenprijzen zijn flink gestegen, maar ter compensatie verlagen gemeenten wel hun ozb-tarieven blijkt uit het COELO-onderzoek. Het ozb-tarief gecorrigeerd voor de prijsstijging van woningen is sinds de vorige raadsverkiezingen gemiddeld 3,7 procent per jaar gestegen. Een opvallende uitzondering is Ermelo. Om een sluitende begroting te krijgen koos de raad ervoor om de stijging van de woz-waarde van woningen niet te verevenen door het ozb-tarief te verlagen. In 2018 betaalt een huiseigenaar gemiddeld 339 euro voor de ozb, in 2022 is dat gestegen tot 747 euro.

Afval en riool

De afvalstoffenheffing is in 2018-2022 gemiddeld 6,2 procent per jaar gestegen. De sterke stijging komt door de afvalstoffenbelasting die 139 procent verhoogd is, afvalverwerkers berekenen dit door aan gemeenten. Daarnaast leveren ingezameld plastic en papier tot 2021 minder op dan in de jaren voor de laatste gemeenteraadsverkiezingen.

Huishoudens zijn gemiddeld 1,8 procent per jaar meer gaan betalen voor de rioolheffing. In 2022 betalen ze gemiddeld 207 euro, dat is 14,49 euro meer dan in 2018. De ontwikkeling loopt uiteen van een gemiddelde jaarlijkse daling met 15,5 procent in Drimmelen tot een gemiddelde jaarlijkse stijging met 14,7 procent in Veendam.