Door de coronapandemie groeide het aantal mensen dat kans heeft op problematische schulden. Ook de hoge inflatie, met name de stijgende energieprijzen, zorgt ervoor dat mensen sneller in de financiële problemen kunnen raken. Gemeenten moeten zich hierop voorbereiden, blijkt uit twee recente onderzoeken.
De branchevereniging voor schuldhulpverlening, beschermingsbewind en sociaal bankieren, het NVVK, heeft hiernaar onderzoek laten doen. De groep die kans maakt om in een problematische schuldsituatie terecht te komen telt tussen de 17.000 en 130.000 mensen. Door de coronapandemie en economische en politieke ontwikkelingen kan de hulpvraag vanuit deze groep met maximaal twintig procent toenemen. Die conclusie trekt SEO Economisch Onderzoek, dat het onderzoek voor het NVVK uitvoerde.
In hoeverre de hulpvraag daadwerkelijk groeit, hangt onder andere af van het economische herstel na corona. Ook hangt het samen met de mate waarin de groep die het eerst getroffen is door de pandemie, de weg vindt naar schuldhulp. Op dit moment worden er jaarlijks 80.000 mensen geholpen door het NVVK. De organisatie verwacht dat schuldhulpverleners de komende jaren tussen de 3000 en 18.000 extra mensen aan het loket kunnen verwachten.
Stijgende energieprijzen en oorlog
Het gaat vooralsnog om voorlopige resultaten, het onderzoek wordt de komende weken afgerond. Daarin zijn ontwikkelingen als de effecten van de oorlog in Oekraïne en de hoge inflatie, waaronder de sterk stijgende energieprijzen, nog niet meegenomen in de berekeningen. De verwachting is dat deze ontwikkelingen op zichzelf al zullen leiden tot een stijging van de hulpvraag. Hierdoor zal de stijging hoger uitkomen dan maximaal 20 procent. Juist de groep die veel risico loopt op problematische schulden, mist namelijk de buffers om een sterke stijging van vaste lasten en kosten voor levensonderhoud op te vangen.
Geldfit ziet hulpvraag toenemen
Dat dit waarschijnlijk zal leiden tot meer hulpvragen, blijkt ook uit het aantal mensen dat belt naar de landelijke telefoonlijn Geldfit, een initiatief van de NSR (Nederlandse Schuldhulproute). In maart belden meer dan 1500 mensen naar Geldfit met financiële problemen en een hulpvraag. Dit is een verdubbeling ten opzichte van de maand ervoor, zo schrijft de organisatie. Ook vergeleken met het totaal aantal bellers dat sinds de start van de lijn in september 2020 heeft gebeld, zo’n 10.000, is het aantal van afgelopen maand fors. Frederieke Kokol, teamleider belteam: ’Twee derde van de mensen belde afgelopen maand naar aanleiding van de hoge energieprijzen en de stijgende kosten voor boodschappen. Soms zijn de verhalen heel schrijnend. Als er een keuze moet worden gemaakt tussen boodschappen, energie of de zorgverzekering, gaan mensen toch in de overlevingsstand en kiezen ze voor eten.’
Investeer in schuldhulp
Gemeenten moeten daarom rekening houden met extra investeringen in de financiële hulpverlening, zo luidt de oproep van de NVVK aan de huidige college-onderhandelaars. Uit ander onderzoek van deze organisatie blijkt dat dit loont. Iedere euro investering in schuldhulp levert de maatschappij tot twee euro rendement op. ‘Mensen die schuldhulp krijgen, hebben vaker werk of dagbesteding en maken minder gebruik van bijstandsuitkeringen. Ook hebben ze meestal minder geestelijke en lichamelijke gezondheidsproblemen. Er is vaker sprake van stabiliteit in huisvesting en van de gezinssituatie. Ook het sociaal netwerk is sterker.’
Vroegsignalering op de agenda
De organisatie pleit er ook voor dat gemeenten de komende jaren investeren in het tijdig opsporen van mensen met (corona)schulden. ‘De ervaring leert dat mensen vaak wel vijf jaar wachten met het zoeken van hulp. De schulden zijn dan fors groter en het oplossen ervan is complexer.’
Zelfstandigen en flexwerkers kwetsbaar
In het onderzoek van de NVVK lag het accent op mensen die werken in de zwaarst getroffen sectoren, zoals de horeca, cultuur, sport en recreatie, vervoer en opslag. De onderzoekers raadpleegden hiervoor vijfhonderd Nederlanders met een relatief laag inkomen. Dat betekent in dit onderzoek dat je in loondienst maximaal 3500 bruto per maand verdient en als zelfstandige maximaal 45.000 euro per jaar na aftrek bedrijfskosten. In de onderzoeksgroep werkt de helft in loondienst en 27 procent als zelfstandige in de getroffen sectoren.
Inkomensval tijdens pandemie
Van de werkzame bevolking met een relatief laag inkomen kende achttien procent een substantiële inkomensval tijdens corona. Iets meer dan één op de tien mensen in deze groep (twaalf procent van de mensen met een substantiële inkomensval) kent ook een terugval in het kunnen betalen van rekeningen. Daarbij gaat het vrijwel uitsluitend om zelfstandigen of flexwerkers in de getroffen sectoren.
Wat een goed geschreven stuk met een kop dat suggereert dat de coronapandemie en de inflatie schuldig zijn aan de huidige grotere schuldhulpvraag. Het zou zomaar de waarheid kunnen zijn. Ik weet het niet. Ik laat het mij ook niet wijsmaken dat het zo is. Volgens mij dienen de volgende vragen gesteld te worden: Welke rol speelt de aanbieder van goederen en diensten en welke rol speelt de afnemer? Wanneer wordt hun verhouding een van schuldenaar en schuldeiser?
Ik geloof heilig in: ik kan uitgeven wat ik heb om uit te geven. Alles daarbuiten is schuld. Uitgaande van die gedachte is mijn volgende vraag: hoe kan het dat ik het zover laat komen dat ik structureel meer uitgeef dan dat ik heb om uit te geven. Verdien ik te weinig, of zijn de prijzen te hoog? Word ik gestimuleerd om meer te consumeren dan wat ik kan betalen? Werkt een non-commerciële overheid samen met een op winstbejag georiënteerd commercieel bedrijf en word ik wettelijk verplicht af te nemen van dat bedrijf anders word ik door dat bedrijf beboet? Mogen piraten, gesteund door wet- en regelgeving, zich verrijken met het doorverkopen van schulden en bij elke doorverkoop de schuld verhogen? Worden prijzen van wooneenheden kunstmatig hooggehouden waardoor de banken structurele inkomensgarantie hebben en ik een structurele schuldengarantie? Ik weet het niet. Ik lees alleen in dit artikel niks van waar mogelijke oorzaken kunnen zitten en waar er iets aan gedaan kan worden. De focus ligt op allerlei trajecten die niks helpen. Het consumptiegedrag wordt niet doorbroken. Cijfers komen voorbij. Daar geloven we in. Een project wordt genoemd, als bewijs. Een sommetje, zonder bewijs, wordt opgesomd. Een loos begrip wordt weer opgepoetst en gelanceerd. Altijd goed; containerbegrippen! Inzoomen op een doelgroep. Iedereen die lager verdient dan die doelgroep is de pineut, maar dat zeggen ze niet. En we eindigen met nog meer geïnterpreteerde cijfers.
Yep! Geef de schuld aan de coronapandemie en de inflatie. Ik weet in ieder geval zeker dat IK dus niet schuldig ben aan een/mijn grotere schuldvraag. En jij?