Het Gemeentefonds wordt steeds belangrijker voor de lokale financiën. Een groeiend aandeel van de inkomsten loopt via deze rijksbijdrage. Dit blijkt uit cijfers die het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) dinsdag naar buiten bracht.
Niet de gemeentelijke heffingen zoals de onroerendezaakbelasting zijn de grote stijger onder de lokale inkomstenbronnen. Het ‘gemeentelijk belastinggebied’ nam bescheiden toe, maar blijft beperkt tot zo’n 20 procent van wat er in totaal binnenkomt bij gemeenten.
Vrijwel jaarlijks gegroeid
Anders is het beeld dus bij het Gemeentefonds. ‘Het aandeel hiervan in de inkomsten van gemeenten is de afgelopen achttien jaar vrijwel onafgebroken gegroeid. Voor 2023 betrof ruim 57 procent van de begrote baten inkomsten uit het Gemeentefonds. In 2005 was dit 28 procent,’ aldus het CBS.
Een verdubbeling dus, waarbij bedacht moet worden dat gemeenten vooral in 2015 een sterke uitbreiding van taken kregen, via de decentralisatie van onder meer jeugdhulp en de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo). Voor deze nieuwe taken maakte het Rijk extra geld over naar gemeenten, hoewel niet genoeg, zoals critici opmerken.
Begroting 2023
Gemeenten hebben dit jaar ruim 68,3 miljard euro aan kosten begroot, rapporteert het CBS verder. ‘Dat is 7,2 procent meer dan voor 2022 werd begroot. Daarmee is de stijging van de begrote lasten kleiner dan die van de begrote baten (8,2 procent).’ De begrote lasten voor bestuur en ondersteuning stegen met 13,6 procent het sterkst.
Sociaal domein
De grootste kostenpost van gemeenten blijft het sociaal domein met meer dan 16 miljard euro. De begroting voor Inkomensregelingen en participatie blijft ongeveer hetzelfde als in 2022. Voor andere posten binnen het sociaal domein is voor 2023 bijna 8 procent meer begroot dan een jaar eerder. Gemeenten verwachten meer geld uit te geven aan vluchtelingenopvang, leefgeld voor Oekraïners en zorg. Vanaf 2023 worden de kosten van de Centra voor Jeugd en Gezin binnen het sociaal domein geboekt, in plaats van het ministerie van Volksgezondheid.
Interessant is ook of de overheid de bestedingen op peil weet te houden waardoor de gemeenten ook meer geld krijgen, of dat e.e.a. volgend jaar weer is ingezakt. Personeelstekorten zullen een bedreiging zijn voor de besteding van overheidsgelden.