Datagedreven werken in het sociaal domein | deel 1
Uit recente edities van het Onderzoek Begrotingen Gemeenten blijkt dat gemeenten structureel moeite hebben om grip te krijgen op het sociaal domein. In 2023 gaf 86% aan onvoldoende data, inzicht en instrumenten te hebben om te kunnen sturen. In 2024 meldde opnieuw een meerderheid dat zij data en capaciteit missen, en dat sturingsinstrumenten tekortschieten. Veel gemeenten hebben al moeite om de basis op orde te krijgen: betrouwbare, tijdige en volledige verslaglegging. Laat staan dat ze in staat zijn om te begrijpen waaróm iets gebeurt, te voorspellen wat er gaat gebeuren of te bepalen welke interventies nodig zijn. Het is dan ook de hoogste tijd om het stuur in handen te nemen!
Dit artikel is een samenvatting, het originele artikel vind je hier.
De ideaalsituatie
In de ideale situatie beschik je over een dashboard dat een volledig en betrouwbaar overzicht biedt van de gehele zorgketen. Je ziet in één oogopslag instroom en uitstroom van cliënten, het aantal en de stapeling van voorzieningen, zorgduur, prestaties van leveranciers en de stand van de begroting. Trends en ontwikkelingen worden direct zichtbaar doordat cijfers vergeleken kunnen worden met voorgaande jaren.
Zo’n dashboard moet inzicht geven in verschillende soorten zorg, demografische kenmerken van cliënten en financiële gegevens, zoals gemaakte kosten per voorziening en de status van facturatie. Kortom: een integraal beeld waarmee je veranderingen meteen signaleert, beslissingen kunt onderbouwen en proactief kunt sturen op zowel inhoudelijke als financiële aspecten van het sociaal domein.
Het draait om focus
Mooi natuurlijk, zo’n dashboard, maar hoe kom je daar? Allereerst door een goed samenspel van mensen, processen en techniek. Gemeenten lopen vaak tegen dezelfde obstakels aan: meerdere systemen die niet goed aansluiten, gebrekkige of verouderde data en dashboards die te complex zijn of handmatig bijgewerkt moeten worden. De eerste stap naar een oplossing is een nieuwe manier van denken: data is geen bijproduct, maar een kernbezit van de organisatie. Processen moeten datagedreven worden, er zijn nieuwe rollen en verbindingen tussen afdelingen nodig en data moet vrij door de organisatie kunnen stromen.
Vervolgens draait het om focus: stel de (maatschappelijke) doelstellingen centraal. Bepaal welke KPI’s echt nodig zijn om verantwoording af te leggen en prioriteer ze op twee dimensies: belang voor de doelstellingen en beschikbaarheid van de data. Dat zorgt voor overzichtelijke, bruikbare dashboards die niet verdrinken in cijfers, maar direct laten zien hoe het ervoor staat en waarop actie nodig is.
Deze aanpak leent zich overigens ook uitstekend als je door de bomen het bos niet meer ziet in alle dashboards, rapportages en data die je hebt. Door te focussen op de doelstellingen en goed te prioriteren, breng je de verslaglegging over het sociaal domein weer terug tot de essentie waar het om gaat. En wees niet bang, het inrichten van de basis hoeft geen groots en meeslepend project te worden. Een stapsgewijze aanpak met concrete tussenresultaten werkt het best.
Datagedreven werken
Een goed fundament bestaat uit meer dan alleen een paar dashboards. Het beantwoordt ook vragen als:
- Welke processen hebben we voor het organiseren van data?
- Welke rollen, taken en bevoegdheden horen daarbij?
- Welke vaardigheden hebben mensen nodig?
- Hoe gaan we om met datamanagement en data governance?
- Wat voor maatregelen treffen we rondom privacy en beveiliging van data?
Verslaglegging is pas het begin! Kijken ‘wat er gebeurd is’ is natuurlijk nuttig, maar het wordt pas echt interessant als je de onderliggende data kunt gebruiken om te analyseren ‘waarom het gebeurd is’ of zelfs ‘wat er gaat gebeuren’. Hoe je deze reis naar datavolwassenheid maakt, beschrijven we uitgebreid in de whitepaper ‘Grip is geen geluk’ die je gratis kunt downloaden.
Geef een reactie