Het sleutelwoord is: samenwerking. De uitdaging: helpen drie nieuwe gedecentraliseerde taken goed uit te voeren. “Wie tegen het bestuursakkoord stemt, zet veel op het spel”, vindt Pans.
De Wet werken naar vermogen, met de Wajong als extra taak
voor gemeenten. De overheveling van de ondersteunende begeleiding van de AWBZ
naar de Wmo. De jeugdzorg organiseren vanuit het lokale bestuur. “Uniek”, zegt
Ralph Pans, voorzitter van de directieraad van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten
(VNG). “Drie decentralisaties tegelijk.”
Kans
Een mooie uitdaging, vindt Pans. “Bij de uitvoering kunnen we
heel veel zaken met elkaar verbinden.” Maar is een aantal gemeenten niet te
klein voor deze belangrijke taken? Het was immers de VNG die vorig jaar nog een
plan openbaarde om te komen tot veel minder zogeheten regiogemeenten en de
provincies op te heffen.
De VNG vond dit nodig, maar de bestuurlijke revolutie werd
gesmoord door leden van de vereniging. Dus, wat nu? “Er is geen plan B.”
Hoe gaat de VNG haar leden dan helpen om hun werk goed te
doen?
“Wij gaan ze helpen met het project Slim Samenwerken, vooral door te
wijzen op best practices”, antwoordt Pans. “Wij bieden ondersteuning bij die
samenwerkingsverbanden. Het gaat om het leggen van verbindingen, tussen de
samenwerkende gemeenten. En tussen gemeenten en het bedrijfsleven.”
Maar stel dat gemeenten niet willen samenwerken en te klein
zijn om het werk goed uit te voeren?
“Als het om belangrijke taken gaat, zoals de jeugdzorg,
kunnen provincies of het Rijk in dat geval een aanwijzing geven. Toch merk ik
vooral veel enthousiasme om dit samen op te pakken.”
En toch, al die taken… Is het niet erg veel allemaal?
“Gemeenten staan
zeker voor een grote uitdaging. Toch hebben zij zelf om deze taken gevraagd,
met een goede reden. Neem de jeugdzorg als voorbeeld. Nu worden kinderen van de
ene naar andere hulpverlener geschoven. Het is heel complex. Het gaat over heel
schijven. Van iedere euro die we uitgeven aan het ondersteunen van jongeren, gaat
nu 60 cent naar het proces. Naar de administratie rond de zorg. Daarom, en niet
onbelangrijk, kan deze decentralisatie ook geld besparen. Dat kan dus beter vanuit de lokale overheid.”
Meer dan de helft gaat naar bureaucratie?
“Ja. Het is verspilling, en zij wordt goed zichtbaar als je
het dicht bij de burger brengt. Door verschillende regelingen straks alleen
door de lokale overheid te laten uitvoeren, kunnen gemeenten geld besparen.”
Is er tijd genoeg?
“Ik denk dat veel gemeenten dit wel aankunnen, maar het gaat
erg snel ja. Vooral als het gaat om de arbeidsmarkt bestaan grote zorgen.
Daarom is de invoering van de Wet werken naar vermogen dan ook een jaar
verschoven.”
Is er geld genoeg?
“Er wordt bezuinigd. Vooral als het gaat om de sociale
werkvoorzieningen was het niet eenvoudig tot dit akkoord te komen. Het salaris
van de mensen die op deze manier werken, blijft hetzelfde. Dat is bepaald in
hun cao. De budgetten staan onder druk, het is een gigantische opgave. Daarom
is er 400 miljoen euro beschikbaar gekomen voor de herstructurering van deze
voorzieningen.”
Waarschijnlijk is er ook nog best wat te besparen op de ICT…
“We zijn ook bezig om te komen tot nationale standaarden en
een gezamenlijk beheer van de ICT. Er wordt ook een ondersteuningsprogramma
voorbereid voor de uitvoering van de ICT-bouwstenen. En we hebben nu het KwaliteitsInstituut Nederlandse
Gemeenten, dat deze taak gaat coördineren.”
Dan het jaarcongres. U stemt voor het bestuursakkoord?
“Uiteraard. Anders hadden we dit niet voorgelegd aan
de leden. De kans dat er wat bijkomt, is klein. Je loopt een risico door dit af te wijzen.
Andere verworvenheden in het akkoord komen dan op losse schroeven te staan.”
Natuurlijk kan het veel goedkoper, maar dat moet m.i. juist door NIET te focussen op best practices, maar juist op worst practices. Als je het anders wil doen moet je ook toestaan dat iedere gemeente een andere invulling kiest omdat de locale omstandigheden nu eenmaal anders zijn. Als je in zo’n situatie met best practices gaat werken dan maak je als het ware worst practices omdat je oplossingen van de ene naar de andere context gaat verplaatsen. Dat is een recipe voor disaster.
Het is veel handiger om de diverse aanpakken te volgen op “wat gaat er mis” en daarover heel open te communiceren zodat anderen op andere plaatsen kunnen denken “en als ik dit of dat nu eens anders doe, dan werk het hier wel omdat [een of andere reden].
Voorschrijven is zooo 1980, zelf nadenken en optimaliseren in de locale context wordt DE kunst voor de overheid voor de komende 20 jaar. Want ze zal moeten leren om meer te doen met minder. Helaas wordt die zinssnede continue verkeerd uitgelegd en dat gaat desastreuze gevolgen hebben voor onze maatschappij.