Veel gemeenteraden hebben een commissie van de rekening, die vooral de jaarstukken bestudeert. Daarnaast is de auditcommissie, vaak met de commissie van de rekening gecombineerd, in opmars. In oktober 2015 bleek uit onderzoek dat in een kwart van alle gemeenten zo’n auditcommissie actief is.
De auditcommissie is geen wettelijke verplichting en is ontstaan na de dualisering. Waar het fenomeen gestart is, is niet helemaal duidelijk. Deloitte vermoedt dat accountants de gemeenteraden hebben geadviseerd zo’n commissie in het leven te roepen. De raad ging immers de accountant aanstellen, en die vond een klankbord wel prettig. De ervaringen daarmee in het bedrijfsleven dienden als voorbeeld.
Werk auditcommissies
Wat doen die auditcommissies in het land zoal? In de eerste plaats het aanstellen en begeleiden van de accountant. Daarnaast treden ze soms op als gesprekspartner van de rekenkamercommissie. Zij zorgen dan voor afstemming van alle onderzoeken die plaatsvinden binnen de gemeente, ook die van het college. Een derde taak is het adviseren over planning en control in het algemeen.
In een enkel geval wordt er ook al gesproken over verdeling van de aandacht voor gemeenschappelijke regelingen over de verschillende auditcommissies van deelnemende gemeenten.
Ervaringen
De ervaringen zijn over het algemeen goed. Er gaan zelfs stemmen op om de auditcommissie te gaan verplichten. Vooral vanuit de financiële wereld, bijvoorbeeld de AFM, komen dergelijke geluiden. De Algemene Rekenkamer staat hier ook positief tegenover. De minister van Financiën is tegen. Inmiddels is de werkgroep Vernieuwing accountantscontrole begonnen onder aanvoering van Staf Depla, de Eindhovense wethouder. Deze werkgroep beveelt de VNG aan een handreiking te maken waarin ook de mogelijkheden van een auditcommissie worden gepromoot.
Adviescommissie
Hoe kan een auditcommissie worden ingesteld? Dat hangt af van het gewicht die de raad wil geven aan zo’n commissie. Het kan een adviescommissie van de raad zijn, op basis van artikel 82 van de Gemeentewet. Dan moet er sprake zijn van een evenwichtige politieke vertegenwoordiging en van openbare vergaderingen. Als er gekozen wordt voor een ‘andere commissie’, zoals in artikel 84 van de Gemeentewet wordt genoemd, dan is die afspiegeling minder van belang en kan de commissie ook in beslotenheid vergaderen.
Hoewel veel raden dat niet expliciet in hun verordening hebben geregeld, wordt vaak gezocht naar raadsleden of commissieleden die affiniteit of deskundigheid hebben op financieel terrein. Ook wordt ernaar gestreefd de commissie zo apolitiek mogelijk te houden.
Deskundigheid leden
Die deskundigheid van de leden is wel een punt. Omdat de vijver waaruit leden kunnen worden gevist kleiner is dan in het bedrijfsleven, kunnen er geen specifieke eisen worden gesteld. Die moeten dan immers maar net in de raad aanwezig zijn. Het inschakelen van externe deskundigheid zou dan ook een oplossing kunnen zijn. In diverse verordeningen zijn dat de financiële experts van de gemeente zelf, wat ook weer een beetje wringt, omdat de gemeentelijke organisatie het onderwerp van onderzoek is.
Clubje specialisten
Het risico van een auditcommissie is wel dat de financiële functie en de aandacht voor de accountantscontrole worden overgelaten aan een deel van de raad. Aan het clubje specialisten die dat interessant vindt. Terwijl de controlerende rol een taak is van alle raadsleden. In de praktijk blijkt echter dat veel raadsleden zich sowieso niet zo met de controle bezighouden. Er is meer aandacht voor de vaststelling van de begroting en van nieuw beleid dan voor de jaarrekeningen en de effecten van beleid. Wie overweegt een auditcommissie in te gaan stellen, zou zich dus eerst moeten afvragen wat het beoogde doel is en of de raad zelf wel voldoende aandacht heeft voor de controlerende taak.
Het toegankelijker maken van de jaarstukken en verantwoordingsdocumenten zou dan een eerste opdracht aan de auditcommissie kunnen zijn. Daarnaast kan de auditcommissie zorgen dat er meer aandacht in de raad komt voor de bevindingen van de accountant en de aansturing daarvan. Als de leden van de auditcommissie ervoor zorgen dat controle en verantwoording juist vaker op de agenda van de raad komen en niet naar een klein clubje geïnteresseerden wordt weggedelegeerd, kan zo’n auditcommissie zeker een toegevoegde waarde hebben.
Met dank aan Huib Kruijt, griffier van de gemeente Katwijk.
Hester Tjalma, voorzitter rekenkamercommissie gemeente Houten
Geef een reactie