Het gebruik van generatieve AI door Nederlandse overheidsorganisaties is in één jaar vertienvoudigd, van 8 toepassingen in 2024 naar 81 in 2025. Gemeenten zijn koploper met 34 toepassingen.
Het onderzoek, uitgevoerd door TNO, keek naar GenAI‑gebruik bij ministeries, gemeenten, provincies en agentschappen zoals RVO en het Nationaal Archief. GenAI wordt gedefinieerd als systemen die op verzoek automatisch content genereren. Van de 81 toepassingen zijn er 37 al volledig ingebed in de dagelijkse praktijk (46%) en bevinden 29 projecten zich in de experimenteerfase. Gemeenten zijn koploper met 34 toepassingen, vooral chatbots voor informatieverwerking; de centrale rijksoverheid telt 5 toepassingen en agentschappen 6. Voorbeelden zijn de Archiefassistent van het Nationaal Archief, de Virtuele Gemeente Assistent bij 25 gemeenten en een AI‑assistent voor re‑integratiecoaches.
Veiligheids- en privacyrisico’s
Het merendeel van de toepassingen (circa 78%) wordt intern gebruikt door medewerkers; slechts 17% richt zich rechtstreeks op burgers en 2% op bedrijven, wat aangeeft dat GenAI vooral interne processen ondersteunt en versnelt. Overheidsorganisaties proberen veiligheids- en privacyrisico’s te beperken en schaduwgebruik tegen te gaan door eigen, organisatiebrede chatbots aan te bieden als alternatief voor publieke AI‑diensten.
Een belangrijk punt van zorg is de afhankelijkheid van buitenlandse, met name Amerikaanse, leveranciers van modellen en infrastructuur. De meeste toepassingen draaien op Amerikaanse GenAI‑modellen, wat vragen oproept over controle over data, veiligheid en strategische autonomie. In lijn met de Nederlandse Digitaliseringsstrategie onderzoeken overheden hoe zij meer grip kunnen krijgen op data en infrastructuur en minder afhankelijk worden van deze leveranciers.
Middel, geen doel
Door de hype rond GenAI voelen organisaties druk om snel te experimenteren, vaak gedreven door verwachtingen over efficiëntie en kostenbesparing. De onderzoekers waarschuwen voor een technologiepush waarbij de maatschappelijke opgave uit beeld raakt, en adviseren expliciet om GenAI als middel en niet als doel te benaderen: start vanuit publieke waarde en concrete problemen, en pas GenAI alleen toe waar dit daadwerkelijk bijdraagt aan betere dienstverlening of efficiëntere processen.
Geef een reactie