Het kabinet heeft in de Voorjaarsnota 3 miljard euro aanvullend vrijgemaakt voor gemeenten. ‘Dit extra geld helpt om onder andere de jeugdzorguitgaven te dekken en de terugval in het gemeentefonds vanaf 2026 deels te dempen,’ reageert gemeentekoepel de VNG.
Eerder klonk al vanuit de coalitie dat het naderende financiële ravijn van 2026 fors gedempt zou zijn. Een rechtszaak over de financiering van jeugdzorg, waarmee de VNG dreigde, is dankzij de tegemoetkoming voorlopig van de baan: ‘De VNG heeft op verzoek van het kabinet de juridische stappen voorlopig opgeschort, maar houdt vast aan het recht op deze compensatie en kan in de toekomst alsnog de staat in gebreke stellen wanneer dit geld bij de augustusbesluitvorming niet komt.’
Compensatie voor taken
Gemeenten eisten compensatie voor jeugdzorgtaken, in lijn met het advies van de commissie-Van Ark. ‘Het kabinet heeft toegezegd om de komende maanden te zoeken naar middelen om gemeenten voor 50 procent te compenseren voor de jeugdzorg tekorten over 2023 en 2024 (€ 728 miljoen), zoals geadviseerd was door de commissie-Van Ark,’ schrijft de VNG.
Per saldo komt er tot en met 2027 in de Voorjaarsnota 3 miljard euro beschikbaar voor gemeenten. Daarmee wordt volgens de VNG ‘een aanzienlijk deel van het rapport van de commissie-Van Ark opgevolgd’.
Tegelijk wil de koepel niet te vroeg juichen. ‘Ondanks deze voorzichtig optimistische uitkomsten, zijn we er nog niet. De VNG vindt de financiële verwachtingen van het kabinet vanaf 2028 te ambitieus, mede door het ontbreken van indexatie van de jeugdzorgkosten. Op verzoek van de VNG zal de commissie-Van Ark daarom begin 2027 een tweede advies uitbrengen over het financieel kader vanaf 2028.’
Kwetsbare kinderen
Het kabinet stelt: ‘Als kinderen in kwetsbare situaties hulp nodig hebben, dan moet die er zijn. Daarom maakt het kabinet tussen 2025 en 2027 in totaal bijna 3 miljard euro extra vrij voor jeugdzorg.’ Staatssecretaris Karremans (Jeugd, Preventie en Sport) neemt daarnaast ‘stevige maatregelen’ om ervoor te zorgen dat de jeugdzorg houdbaar wordt. Kinderen moeten niet onnodig in de jeugdzorg belanden en ‘indien zorg nodig is de passende zorg krijgen op de juiste plek, zonder te verdwalen in een woud van trajecten’.
Vanuit de jeugdzorg is sceptisch gereageerd op de plannen, onder andere vanwege een eigen bijdrage die het kabinet voor de jeugdzorg wil invoeren. Dit zou een onnodige en onverantwoorde drempel voor zorg opwerpen.
Dat klinkt misschien goed voor de gemeenten, maar dat is het allerminst. Vanuit het rapport van de commissie van Ark was eerder berekend dat de gemeenten zo’n € 1,5 tot 2 miljard structureel te weinig bekostigd worden.
Daarnaast ontvangen de gemeenten vanaf 2026 € 2,3 miljard structureel minder in de algemene uitkering van het gemeentefonds. Opgeteld zo’n € 4 miljard structureel (elk jaar) te kort. En dit wordt gecompenseerd door € 3 miljard incidenteel verdeeld over drie jaar. Het ravijn wordt hier niet minder diep van, hooguit ietsje verschoven. De jeugd(zorg) wordt er niet beter van en kan met deze budgetten slechts deels geholpen worden. Bovendien worden in 2028 alle extra middelen weer teruggedraaid. Begrijpelijk dat de VNG zicht de rechten voorbehoud om alsnog gerechtelijke stappen te ondernemen. Het zou misschien wel beter zijn als de gemeenten de VNG oproepen om hier niet mee te wachten.