Ingewikkelde wet- en regelgeving en het stapelen van beleid zijn de grootste hindernissen gemeentelijke onderwerpen waarover inwoners, ondernemers en uitvoeringsorganisaties, zo staat in het rapport Staat van de Uitvoering. Ook gemeenten onderstrepen dit. Eerder en beter samenwerken binnen de overheid zou veel oplossen.
De Staat van de Uitvoering is een stuurgroep met daarin vertegenwoordigers van uitvoeringsinstanties zoals het UWV en CAK, de Sociale Verzekeringsbank en Dienst Uitvoering Onderwijs. Hun doel is het informeren van de politiek hoe de publieke dienstverlening in Nederland ervoor staat en wat er speelt. Uitvoeringsorganisaties delen hiervoor hun knelpunten.
Hun eerste rapport biedt inzicht in knelpunten en doet concrete voorstellen. Zo blijkt hieruit dat de wetten en regels die publieke dienstverleners moeten uitvoeren, nog altijd te complex zijn. Dit zorgt ervoor dat burgers en ondernemers vastlopen en zo niet de hulp ontvangen die ze eigenlijk nodig hebben.
Belangrijkste knelpunten
Er gaat veel goed, aldus de opstellers van het rapport, maar er zijn ook ernstige zorgen voor de toekomst. Zo zijn de wetten en regels van de overheid te complex: uitvoerders, burgers en ondernemers begrijpen het niet meer. Ook de complexiteit van steeds nieuw beleid, met hoge ambities en beperkte (extra) middelen is een knelpunt. Hierdoor staan publieke dienstverleners onder druk.
Ook zijn IT-systemen verouderd en is gegevensuitwisseling onvoldoende om burgers en ondernemers goed te helpen. Daarnaast wordt als knelpunt genoemd de spanning tussen een gestandaardiseerde aanpak en maatwerk in de uitvoering van het beleid. Met als gevolg dat maatwerk wordt verwacht waar dit niet altijd kan. En dan is er nog de schaarste op de arbeidsmarkt.
Gemeenten onderschrijven de boodschap van het rapport. In de beschouwing is ook de recent gepubliceerde Stand van de Uitvoering van gemeenten betrokken, zo schrijven de onderzoekers.
Verschillende wetten
Bij knelpunt één, de complexiteit van wet- en regelgeving, zien gemeenten problemen ontstaan op grensvlakken tussen verschillende wetten, zoals de Wmo en de Wlz. Dat gaat om financiering, verantwoordelijkheid en verschillende mensbeelden achter de wet. Andersom zijn hier ook gemeentelijke procedures voor uitvoeringsorganisaties soms lastig. Zo noemt de Inspectie Justitie en Veiligheid de complexiteit van gemeentelijke procedures voor inkoop van jeugdhulp en aanmeldprocedures, waardoor passende hulp niet tot stand komt.
Over gegevensuitwisseling meldt uitvoeringsorganisatie CIZ dat er een wettelijke grondslag ontbreekt die het mogelijk maakt om gegevens met de gemeenten en zorgverzekeraars uit te wisselen. Cliënten moeten hierdoor telkens opnieuw gegevens verstrekken. Gemeenten kampen hierbij met onduidelijkheid over de toepassing van de AVG en gebrek aan samenhang in wetgeving in het informatiedomein, zoals de Archiefwet en de Wet Open Overheid.
Bij het knelpunt over personeelstekorten constateren gemeenten dat een steeds grotere variatie aan expertise nodig is, ook heel gedetailleerd, vanwege de complexiteit van taken.
Belangrijkste bevindingen
- Er is een groeiende groep burgers – veelal met een laag inkomen en lager opgeleid – ontevreden over de dienstverlening, vooral rond complexe levensgebeurtenissen (inkomen, wonen, schulden). Deze groep blijft buiten zicht door alleen naar de gemiddelde tevredenheid van burgers en bedrijven te kijken.
- Het politieke debat over de uitvoering is mediagedreven en gericht op incidenten. Geen aandacht voor fundamentele vragen over de publieke dienstverlening. De uitvoering komt niet aan het woord.
- Het werk in de uitvoering wordt steeds arbeidsintensiever, terwijl de (structurele) krapte op de arbeidsmarkt toeneemt. Talentmanagement bij de overheid schiet tekort.
Vijf oproepen aan beleidsmakers
De makers van het rapport doen ook vijf oproepen aan politiek en beleidsmakers. Die zijn bedoeld om samen met uitvoeringsorganisaties de complexiteit te verminderen en de publieke dienstverlening toekomstbestendig te maken.
- Maak het minder complex door beter en minder beleid.
- Betrek de uitvoering vanaf het allerprilste begin bij de beleidsvorming.
- Het politieke debat zou zich niet op incidenten moeten richten, maar moet er een gezamenlijk beeld van trends en dilemma’s worden ontwikkeld in de publieke dienstverlening.
- Maak van de verantwoordingsplicht achteraf een open gesprek over hoe de huidige uitvoeringspraktijk beter of anders moet.
- Breng gegevensuitwisseling tussen publieke dienstverleners nu echt op gang.
ICT = geautomatiseerde bureaucratie
Het is logisch dat alles bij de Overheid complex gemaakt wordt, want wij zijn 90% van de tijd bezig met het bedenken van regeltjes voor de 10% uitzonderingen in plaats van simpele regels voor 90% “normale zaken” te maken en de uitzonderingen apart te gaan bekijken/beoordeling. En dit is echt van de laatste 10/15 jaar. Daarom komt er weinig tot niets van de grond.
Volgens mij een conclusie die, althans bij mij, nagenoeg op voorhand bekend was. Velen lopen al jaren tegen dit probleem aan en we regelen veel te veel alles zo potdicht.
Dat maakt alles uitermate stroperig met als gevolg dat zaken soms jaren duren voordat hé met iets kunt aanvangen. Neem bouwplannen als voorbeeld. Kan zo wel tot 10 jaar duren.