Wat zijn de overeenkomsten en verschillen met de lokale politiek in Frankrijk? Hanneke Koene ging in gesprek met Jean-Sébastien Orcibal, burgemeester van Villefranche de Rouergue.
Sinds januari 2025 woont Hanneke Koene in Villefranche de Rouergue, een sous-prefectuur in de Aveyron, in Frankrijk. Sindsdien verdiept ze zich voor Gemeente.nu in de manier waarop de lokale politiek daar georganiseerd is. Natuurlijk zijn er overeenkomsten, maar er zijn zeker verschillen. Wat vooral opvalt is de positie van de burgemeester. In Frankrijk kent men de gekozen burgemeester en dat heeft invloed op wie dat ambt kan vervullen, maar ook op de rol die de burgemeester speelt binnen het politieke spectrum.
Het gemeentehuis ligt even buiten de Bastide en is een statig negentiende -eeuws gebouw. Rondom ligt een parkje waar iedereen gebruik van mag maken. In dat gemeentehuis ligt de raadzaal waar de gemeenteraad niet haar openbare vergaderingen houdt, omdat deze ruimte niet rolstoeltoegankelijk is. Voor openbare vergaderingen verhuist de raad naar een feestzaal even buiten de stad. In die mooie oude raadzaal sprak Hanneke Koene met de burgemeester van Villefranche de Rouergue: Jean-Sébastien Orcibal. Vanwege gemeente.nu niet over specifieke zaken in Villefranche, maar vooral over het burgemeesterschap vanuit zijn perspectief.
Waarom burgemeester en hoe word je dat?
Ik ben geboren in Villefranche en ik heb altijd interesse gehad in de geschiedenis van de stad. Ik ben een zoon van middenstanders uit de binnenstad dus de problemen daar kende ik en daar wilde ik iets aan doen. Ik speelde rugby A13, een teamsport, en ik was er trots op om met mijn team elke zondag de kleuren van mijn stad te dragen. In zekere zin doe ik dat nu ook, ik ‘draag’ nu elke dag de kleuren van Villefranche.
Tja en hoe word je burgemeester? Iedereen heeft natuurlijk zijn eigen verhaal, ik kan alleen voor mezelf spreken. Het is, zoals meestal in het leven, een samenloop van omstandigheden.
Als tweeëntwintigjarige werd ik voorzitter van de Rugbyclub en daarmee hoorde ik bij de jongste voorzitters. In die hoedanigheid werd ik gescout door La Partie Radicale de Gauche (PRG)
Daardoor werd ik statenlid voor de regio Occitanie die zetelt in Toulouse en werd ik raadslid in de gemeenteraad van Villefranche. In de oppositie. Ik ben op hun verzoek ingegaan omdat ik in Villefranche ontwikkelingen zag, met name met betrekking tot de binnenstad, waar ik het niet mee eens was. Bij de gemeenteraadsverkiezingen in 2020 werd ik aangewezen als lijsttrekker. Onze lijst won en ik werd door de raad als burgemeester gekozen.
U was dus indertijd als oppositieraadslid op twee politieke niveaus actief, gemeentelijk en regionaal. Een voordeel lijkt me, dat het een uitgebreid netwerk oplevert, maar het lijkt me ook lastig voor de zittende burgemeester.
Dat is niet iets wat veel voorkomt, inderdaad. Door mijn regionale positie had ik kennis van alle strategische documenten met betrekking tot Villefranche en was daardoor erg goed geïnformeerd.
Enkele jaren geleden is een wet aangenomen die het uitvoerende bestuurders, dus ook burgemeesters, verbiedt om dubbele mandaten te hebben, dit om te voorkomen dat te veel macht in één hand komt te liggen.
Want de burgemeester heeft veel macht? Hoe is dat geregeld binnen de gemeente?
Allereerst ben ik hoofd van de ambtelijke staf. Die wordt geleid door de algemeen directeur, maar onder mijn supervisie. De ambtenaren moeten immers in praktijk brengen waar de politici voor staan. De kiezers hebben door op een lijst en dus op een bepaald programma te stemmen in meerderheid bepaald welke plannen ze graag uitgevoerd zien en de burgemeester moet die beloftes nakomen of uitleggen waarom dat niet lukt.
Daarnaast heb ik wethouders, aan wie ik verantwoordelijkheden delegeer, bijvoorbeeld, jongeren, water en riolering, onderwijs enzovoort. We hebben dezelfde politieke visie dus ik kan erop vertrouwen dat een wethouder in mijn lijn denkt. Het kan dat de wethouder toch behoefte heeft aan mijn oordeel, dan zal hij of zij dat aan mij voorleggen. Als burgemeester blijf ik eindverantwoordelijk voor alle portefeuilles.
Sommige zaken kunnen door burgemeester en wethouders geregeld worden, we hebben daarvoor een Bureau Municipale, waardoor we elke week kunnen overleggen. maar belangrijke beslissingen komen in de raad en worden door de raad in een wettelijk kader geplaatst.
Wanneer zaken in de raad besproken worden, ben ik als burgemeester de eerst aangewezene om de plannen te verdedigen, maar ik kan daarvoor ook het woord geven aan de betreffende wethouder. Dat bepaal ik zelf, ik ben voorzitter van de raad en daarmee degene die het woord verleent.
Hoe functioneert zo’n raad?
De raad is samengesteld uit een meerderheidsgroep en de oppositie. Voordat een voorstel in de raad komt wordt het voorgelegd aan de leden van de meerderheidsgroep. Maar als het in de raad komt kan de oppositie ook haar mening erover uiten. De raad kan een besluit van mij niet accepteren, maar in de praktijk komt dat niet voor.
Wat is dan eigenlijk nog de waarde van een raadsvergadering als de uitslag al van tevoren vaststaat?
In elk geval is die nodig om de besluiten wettig te maken, maar het is belangrijk dat de minderheid zijn stem kan laten horen. Dat duidelijk is wanneer er geen eensluidende gemeentelijke politieke mening is. Zij vertegenwoordigen de mensen die het niet met de politieke beslissingen eens zijn. Het is een belangrijk onderdeel van de democratie dat iedere stem wordt gehoord.
Toch lijkt het me frustrerend voor de oppositie, hoe ervaarde u dat zelf toen u in de oppositie zat?
Dat is niet frustrerend, iedereen weet hoe het werkt, in een raad van 33 zetels, zijn zes of zeven zetels gereserveerd voor de oppositie.
Maar wat als de oppositie een goed idee heeft, wordt dat dan meegenomen?
De oppositie heeft nooit goeie ideeën.
Aha, was dat ook zo toen u in de oppositie zat?
Lacht, wij hadden alleen maar goede ideeën. Nee, dat is natuurlijk een grapje. Voordat de besluiten in de raad komen, worden ze besproken in een commissie waarin ook de oppositie vertegenwoordigd is. Dat is een overleggroep, maar het kan ook een werkgroep zijn. Daar kunnen ze nog invloed uitoefenen op de inhoud van de voorstellen. (De commissievergaderingen zijn niet openbaar.)
Wanneer kunnen burgers hun mening geven?
In principe elke zes jaar als er verkiezingen zijn, dan kunnen ze duidelijk maken of het gevoerde beleid hun bevalt of niet. Contact met inwoners hoort bij het dagelijks werk, we zijn er om problemen van inwoners op te lossen, dan horen we ook wat hun dwars zit en of ze tevreden zijn of niet.
Is het niet jammer dat je dan alleen hoort waar mensen niet tevreden over zijn?
Ja, maar dat is nou eenmaal zo. Waar we tegenaanlopen is dat op de sociale media veel gespuid wordt zonder dat mensen goed geïnformeerd zijn en het komt geregeld voor, dat mensen echt vreselijke dingen schrijven, die ze fysiek nooit zouden uiten. Daarmee bedoel ik, dat als je zo iemand één op één spreekt, dan hoor je hem of haar er niet over. De sociale media zijn daarom eerder een uitlaadklep, dan dat ze de stemming onder de bevolking weergeven.
Wij proberen de inwoners zo goed mogelijk te informeren, dat doen we via internet, via de geschreven pers, via de radio, maar je bereikt toch niet iedereen. Soms is er zelfs te veel informatie, dan vinden mensen niet meer wat ze nodig hebben.
En een digitale enquête?
Och, dat zegt niet zoveel, meestal zijn dat panels, dus je bereikt toch maar een klein deel van de inwoners. Er zijn grenzen aan wat digitaal mogelijk is.
Frankrijk heeft veel gemeenten (Alleen al in de Aveyron 304) Is er ook sprake van samenwerking
Ja, je hebt in Frankrijk behalve de gemeenten ook de Communauté des communes. Daarin werken gemeenten samen. Wij horen bij Oues-Aveyron dat is een samenwerkingsverband van 28 gemeenten. We hebben een aantal onderwerpen waarbij we verplicht moeten samenwerken, zoals wegen, maar we kunnen ook facultatief op gebieden samenwerken.
Is dit systeem met zo veel gemeenten op de lange termijn houdbaar?
Waarom niet? Elke plaats heeft zijn eigen karakter en inwoners voelen zich daarmee verbonden.
Is het financieel ook vol te houden? Al die burgemeesters en wethouders kosten geld.
De burgemeester en de wethouders ontvangen een onkostenvergoeding voor de uren die ze moeten besteden aan de uitvoering van hun ambt. Ik ben fulltime burgemeester, maar in kleinere gemeenten doet de burgemeester het naast zijn werk. Hoe kleiner de gemeente, hoe kleiner de vergoeding.
Er zijn gemeenten die te klein zijn voor een ambtelijke staf, er zijn er zelfs waar de raadsleden zelf de openbare ruimte bijhouden. Of het vol te houden is, is niet zozeer een financiële vraag als wel een sociale: zijn er voldoende mensen die zich in willen zetten voor de gemeenschap door zich beschikbaar te stellen? Je ziet het ook in Villefranche, er zijn steeds minder lijsten. Nu zijn er nog maar twee, terwijl voorheen had je als kiezer keuze uit vier of vijf lijsten. Soms lukt het niet om een lijst te vormen en is het een gebrek aan inzet dat gemeenten noodzaakt om te fuseren.
Nogal wat Nederlanders hebben een huis in Frankrijk, waar ze in vakantietijd of hooguit een deel van het jaar zijn. Soms zijn dorpen daardoor in bepaalde periodes haast onbewoond. Levert dat een probleem op?
Absoluut, als er meer forensen wonen dan vaste inwoners, dan heeft dat gevolgen voor het maatschappelijk leven. Om als gemeenschap levensvatbaar te zijn, heb je mensen nodig die zich willen inzetten in het publieke domein. Het is ook steeds moeilijker om mensen te vinden die burgemeester willen worden en steeds vaker wil een burgemeester zijn mandaat niet verlengen.
NB
Anders dan in Nederland, waar nogal wat verantwoordelijkheden naar de gemeenten zijn overgeheveld, is in Frankrijk veel centraal geregeld. Zo is de lokale politiek bijvoorbeeld niet verantwoordelijk voor de sociale dienst, of de gezondheidszorg, of jeugdzorg. De besluiten behelzen meer lokale aangelegenheden als bestemmingsplannen, culturele zaken, monumentenzorg, of de plaatselijke economie.
Hanneke Koene was gemeenteraadslid en lijsttrekker van lokale partij ODE in Eijsden-Margraten en blogt geregeld voor deze site.
Geef een reactie