De invulling van de verplichte wethouderstoets wordt na de komende gemeenteraadsverkiezingen eerst aan gemeenten zelf overgelaten. Op basis van die ervaringen wil Den Haag ‘op uniforme wijze nadere regels stellen’ aan de risicoanalyse.
Dit maakte het kabinet vrijdag na de ministerraad bekend. De verplichting om wethouders voor hun installatie te toetsen op integriteit, was eerder al aangekondigd. Dit wordt geregeld via een wijziging van de voorgestelde Wet bevorderen integriteit en functioneren decentraal bestuur. Het doel van de verplichte toets is ‘mogelijke risico’s en kwetsbaarheden’ in beeld te brengen en ‘eventuele beheersmaatregelen’ af te spreken.
‘Normering inkaderen’
In eerste instantie blijft de verplichte toets een zaak van gemeenteraden, die de wethouders ook benoemen. De raad zou in een verordening moeten bepalen hoe de screening eruit komt te zien. Aanvankelijk leek het daarbij te blijven, maar wethouders en burgemeesters leverden kritiek op deze beslissende rol voor raadsleden. ‘Gelet op de ervaringen met risicoanalyses in de afgelopen jaren, is het naar onze mening met name relevant om de reikwijdte of normering wel wettelijk in te kaderen,’ reageerde het Nederlands Genootschap van Burgemeesters.
De minister kan voorkomen, aldus de burgemeesters, dat de toets te zwaar of juist te licht wordt ingevuld. De Wethoudersvereniging sloot zich daarbij aan en onderschreef de grote verschillen in de praktijk. ‘Daar waar de ene gemeente kiest voor een aan AIVD-screening gelijkende analyse, is in een andere gemeente het overleggen van een Verklaring Omtrent Gedrag (VOG) voldoende.’ Het bericht uit de ministerraad van vrijdag bevestigt dat het plan is aangepast naar aanleiding van de consultatie, maar de tekst wordt pas openbaar nadat de Raad van State ook advies heeft gegeven.
Raadsleden gepasseerd
De tegemoetkoming aan burgemeesters en wethouders betekent dat raadsleden juist worden gepasseerd. Hun vereniging liet weten de verplichte wethouderstoets overbodig te vinden. ‘Zo kwamen er in 2020 slechts twee wethouders ten val als gevolg van integriteitsschendingen.’ De raadsleden zitten dan ook niet te wachten op nadere voorschriften, die hun autonomie verder beperken. ‘Ook de vraag welke conclusies er uit de bevindingen getrokken dienen te worden, dient te allen tijde door de gemeenteraad beantwoord te worden, binnen de lokale praktijk en context waarbinnen de raad opereert.’
Demissionair minister Ollongren van Binnenlandse Zaken sondeert in het wetsvoorstel meer oplossingen voor gedoe over integriteit – vermeend of echt – in de gemeentepolitiek. Zelf spreekt ze daarbij van ‘aanhoudende bestuurlijke problemen’ die om maatregelen vragen. Zo wil de minister tegen de zin van gemeenten de commissaris van de Koning (CvdK) ongelimiteerd toegang geven tot geheime lokale beraadslagingen en stukken.
Geef een antwoord