De gemeentelijke lobby van de VNG en NVVB staat achter het wetsvoorstel dat de kwaliteit van het proces rond verkiezingen moet verbeteren. Ook in de nieuwe rol van de Kiesraad kunnen ze zich vinden. Daarbij noemen ze het wel van belang dat de positie van gemeenten in de verkiezingen duidelijker wordt vastgelegd.
In de Wet kwaliteitsbevordering uitvoering verkiezingsproces wordt de Kiesraad verantwoordelijk voor de ondersteuning van gemeenten en stembureaus bij het uitvoeren van hun taken rond de verkiezingen. En dus niet meer het ministerie van Binnenlandse Zaken. Wanneer gemeenten vragen hebben over hoe zij moeten handelen, dan is de Kiesraad het centrale aanspreekpunt.
Extra taken
De Kiesraad krijgt daarbij extra taken en bevoegdheden voor de beoordeling van het correcte verloop van verkiezingen:
- Ondersteunen met onder andere instructies en kwaliteitsstandaarden voorafgaand aan verkiezingen
- Controleren of tijdens de verkiezingen volgens de Kieswet wordt gehandel, en op basis daarvan bijsturen waar nodig
- Beoordelen van het verloop van de verkiezing, via een rapportage en advies na afloop.
Positie gemeenten
De Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) en De Nederlandse Vereniging voor Burgerzaken (NVVB) zijn het eens met doel en inhoud van het wetsvoorstel. Ook met wat de wet bepaalt over de rol van de Kiesraad. Wel adviseren ze minister Bruins Slot om een aantal punten aan te vullen, zodat de positie van gemeenten duidelijker uit de verf komt.
Overleg
De door de Kiesraad op te stellen maatregelen moeten in de nieuwe rolverdeling ook uitvoerbaar zijn, benadrukken organisaties. Ze vragen de betrokkenheid van gemeenten bij het tot stand komen van die maatregelen ‘zo nodig in het Kiesbesluit te waarborgen’.
De gemeenten willen dat de minister vooraf met hen overlegt over de consequenties van nieuwe instructies en kwaliteitsstandaarden voor de Kiesraad. Dat zou in de toelichting van het wetsvoorstel moeten worden opgenomen, onder uitvoerbaarheid en bijbehorende kosten.
De betrokkenheid van de gemeentelijke verkiezingsorganisatie is volgens de VNG en NVVB formeel nodig en gewenst, omdat gemeenten uiteindelijk de verantwoordelijkheid dragen voor de organisatie van de verkiezingen. ‘Met oog daarop vragen we in ons advies onder andere het voeren van overleg met de gemeente als standaard processtap op te nemen’.
Verzoeken
In het wetsvoorstel staat dat het college van burgemeester en wethouders, de burgemeester, en de
verschillende soorten stembureaus desgevraagd en uit eigen beweging gegevens en inlichtingen
verstrekken die de Kiesraad nodig heeft. Bij die nieuwe inlichtingenplicht voor gemeenten verzoeken NVVB en VNG expliciet op te nemen ‘dat het college en de burgemeester primair verantwoording aan de gemeenteraad afleggen over de organisatie van de verkiezingen en de uitoefening van hun taken’.
Ook moet de minister erop toezien dat modellen, nieuwe instructies en kwaliteitsstandaarden uiterlijk 3 maanden (en voor zover aan de orde: 6 maanden) vóór de verkiezing beschikbaar zijn. VNG en NVVB geven in overweging hierover regels op te nemen in het Kiesbesluit.
Keten
In het wetsvoorstel wordt onderscheid gemaakt tussen de keten minister-Kiesraad-gemeenten en de keten Kiesraad-stembureaus. VNG en NVVB staan achter de voorgestane verhoudingen in deze ketens. ‘De Kiesraad kan tegenover gemeenten geen formele interventiebevoegdheden uitoefenen: dat zou niet passen bij de interbestuurlijke verhoudingen. Het is terecht dat de Kiesraad tegenover stembureaus dergelijke bevoegdheden wel kan uitoefenen.’ Dat gaat dan om de procesaanwijzing.
Aanwijzingsbevoegdheid
Eerder kwam Bruins Slot gemeenten tegemoet na commentaar op het wetsvoorstel Programmatuur verkiezingsuitslagen, over de aanwijzingsbevoegdheid die de Kiesraad als ‘verkiezingsautoriteit’ zou krijgen. Op aandringen van de lokale lobby werd aangepast dat de Kiesraad slechts in uitzonderlijke gevallen van de aanwijzingsbevoegdheid gebruik kan maken.
Geef een reactie