De naam: het Samenwerkingsverband Autonome Gemeenten (SVAG). Het doel: “De autonomie van gemeenten beschermen”, verklaart Frans Tollenaar, voorzitter van het bestuur van dit nieuwe samenwerkingsverband.
Tollenaar is ondermeer ook wethouder van Volkshuisvesting en
Milieu in de Zuid-Hollandse gemeente Goedereede. De gemeente die zou moeten
fuseren met Dirksland, Middelharnis en Oostflakkee. De gemeente ligt dwars,
maar waarom? “We willen terug naar de menselijke maat, want de afstand tussen
burgers en bestuur neemt de laatste jaren almaar toe.”
Ook in de gemeente Nederlek zitten weinig inwoners en
raadsleden te wachten op een door de provincie Zuid-Holland zo gewenste
herindeling met Bergambacht, Ouderkerk, Schoonhoven en Vlist. Daarom heeft ook
Nederlek zich aangesloten bij het SVAG. Drie andere gemeenten, waaronder
Bergambacht, hebben volgens voorzitter Tollenaar “serieuze interesse”.
Waarom vindt de provincie die herindelingen een goed idee?
“In kan natuurlijk niet in hun hoofden kijken, maar ze staan
op grote afstand van de gemeenten. Het is wel praktischer voor de provincie om
met één partij te spreken.”
Volgens het regeerakkoord moeten fusies toch van onderaf
worden gedragen?
“Dat staat er, ja. Toch blijft het nog onzeker. Is dit een
papieren tijger? Het is de vraag wat de Kamer zal besluiten. Ik blijf daar wel
ongerust over.”
En ook de provincies in de Randstad zouden fuseren?
“Klopt. Ook dat staat in het akkoord. Als dat gebeurt,
zullen ze merken wat het betekent.”
Toch hoor je nog vaak dat herindelingen leiden tot meer efficiëntie?
“Dat blijkt dus niet uit onderzoek. Wat ons betreft mogen de
financiën in deze tijd best leidend zijn, maar ik kan het niet verkopen dat een
fusie zorgt voor lagere kosten. Het leidt juist tot hogere lasten.”
U bent tegen fusies?
“Nee. Wij zijn niet principieel tegen fusies. Daar kunnen
redenen voor zijn, maar wij kunnen gemeenten ook helpen met advies om beter
samen te werken. Dat wil het SVAG doen: de autonomie van het lokale bestuur
borgen door alternatieven in kaart te brengen. Wat dat betreft zijn wij dus
vooral een belangenbehartiger.”
Hoe verhoudt dat zich tot die andere belangenbehartiger?
“Na de blauwdruk voor grootschalige herindelingen van de
Vereniging van Nederlandse Gemeenten staan ze nu weer met beide benen op de
grond, maar de aangepaste visie moet wel handen en voeten krijgen. Dit thema
moet op de agenda. Anders worden herindelingen weer via een zijdeur afgedwongen.
Ook vanuit de VNG komt autonomie wel aan de orde, maar het raakt een beetje
ondergesneeuwd door andere thema’s.”
En hoe nu verder?
“Er is een Chinees gezegde: wees niet bang om langzaam voorwaarts te
gaan, wees alleen bang om stil te staan. We zullen geleidelijk groeien, het is
een dynamisch geheel. Wij zijn gisteravond officieel begonnen en hebben gemerkt
dat de interesse al best groot is. Gemeenten uit het hele land kunnen zich
aansluiten.”
Het motto ‘groter is beter’is op zich niet altijd de oplossing. In plaats van ‘groter’ is ‘anders gezamenlijk’ met behoud van bestuurlijke autonomie (en op maat van mensen en herkenbaar) een lijn. Het Finse gastheermodel is een mogelijkheid waar reeds mee gwerkt wordt.
Met moderne middelen die ons ter dienste staan is fysieke afstand eigenlijk ook geen probleem meer…
Gezien ontwikkelingen in overheidsland: taakverschuivingen naar lokale niveau met vaak tegelijk taakstellende bezuinigingen en de impliciete verwachting dat gemeenten met een bepaalde omvang dat moeten kunnen realiseren wordt het voor kleinere gemeenten die bestuurlijke autonomie willen behouden inderdaad zaak ‘anders te werken’ .