Nederlandse gemeenten stonden 10 jaar geleden nog voor een fundamentele keuze: overstappen naar de cloud of vasthouden aan de traditionele IT-systemen? Inmiddels is de cloud bij de meeste gemeenten niet alleen een feit, maar ook een onmisbare schakel in hun IT-infrastructuur.
De cloud heeft zijn waarde bewezen als springplank voor digitale transformatie, met schaalbaarheid, flexibiliteit, betere datastrategieën en verbeterde cyberveiligheid. De volgende stap ligt nu binnen handbereik: de brede implementatie van AI. De cloud biedt immers het perfecte fundament hiervoor, doordat datasilo’s worden doorbroken en integratie met externe databronnen makkelijker wordt.
Waarom is het belangrijk dat gemeenten investeren in AI en welke stappen hebben zij inmiddels al gezet? Op die vragen ga ik hier in, net als op de mogelijkheden die lokale overheden in de toekomst nog kunnen benutten om efficiënter te werken dankzij AI.
Gemeenten grootgebruikers AI
Met de cloud als fundament zetten Nederlandse gemeenten hun eerste stappen in de implementatie van AI. Uit onderzoek van TNO blijkt dat het gebruik van AI bij overheidsinstanties de afgelopen jaren sterk is gegroeid. Nederlandse overheidsinstanties gebruiken nu ruim 1,5 keer meer AI-toepassingen dan in 2021. Vooral gemeenten zijn grootgebruikers: van de 266 onderzochte AI-toepassingen werden er 105 (39%) door gemeenten ingezet.
Tot nu toe wordt AI door gemeenten vooral gebruikt voor kennisverwerking, archivering en automatisering. Een voorbeeld hiervan is het ordenen van grote hoeveelheden informatie, zoals vergunningsaanvragen. Daarnaast zetten gemeenten steeds vaker anonimiseringssoftware in om vertrouwelijke gegevens te beschermen. Deze software verwijdert of vervangt persoonlijke informatie, zoals namen en adressen, waardoor data niet herleidbaar is tot individuen.
Ook voor meer specialistische toepassingen zetten gemeenten AI in. Zo kan een slim algoritme bijvoorbeeld helpen waterwegen te bewaken. Op basis van camerabeelden detecteert dit algoritme scheepsbewegingen in de haven en signaleert het potentiële illegale activiteiten aan het personeel. Tegelijkertijd legt het systeem alle gegevens nauwkeurig vast in een logboek. Er worden dus al mooie stappen gezet met AI bij gemeenten, wat veelbelovend is.
Slim beleid en data
Toch zijn er ook nog veel mogelijkheden die gemeenten nu onvoldoende benutten. AI biedt krachtige analysemogelijkheden. Met behulp van ‘predictive analytics’ kunnen bijvoorbeeld trends worden herkend in bevolkingsgroei, verkeersstromen of energieverbruik. Deze inzichten maken het mogelijk om beleid proactief vorm te geven, onder andere op het gebied van stedelijke planning.
Dankzij AI kunnen gemeenten toekomstige woningbehoeften beter inschatten of verkeersopstoppingen voorkomen met slim verkeersmanagement. Dit stelt hen in staat om te plannen en problemen aan te pakken voordat ze zich voordoen.
Betere dienstverlening
AI kan gemeenten verder helpen hun administratieve lasten te verlichten, door repetitieve taken te automatiseren. Denk aan financiële processen, inkoopbeheer, projectbeheer en begrotingen. Een goed voorbeeld is geautomatiseerde bankafstemming. Hierbij worden bankafschriften automatisch verwerkt, waardoor handmatige invoer en controle nauwelijks nog nodig zijn. Dit vermindert de werklast en maakt het proces efficiënter.
Daarnaast zorgt intelligente factuurverwerking ervoor dat facturen automatisch worden gescand en verwerkt, wat de verwerkingstijd aanzienlijk verkort. Dit helpt gemeenten tijd te besparen en administratieve processen sneller en nauwkeuriger af te handelen.
AI kan ook binnen projectbeheer een groot verschil maken. Om ervoor te zorgen dat projecten de belangrijkste doelstellingen, zoals budgetten, tijdslijnen en kwaliteit, behalen, kunnen gemeenten gebruikmaken van geavanceerde AI-mogelijkheden om de invoer en verwerking van gegevens te stroomlijnen. Dit zorgt voor een efficiënte koppeling van personen met de juiste vaardigheden aan projectopdrachten, wat project- en resourcemanagers waardevolle tijd en energie bespaart.
Met deze AI-toepassingen kunnen gemeenten zich richten op de kern van hun dienstverlening, zoals het verbeteren van de burgerervaring om hun inwoners sneller en efficiënter van dienst te zijn.
De toekomst begint nu
Met de cloudtransformatie hebben Nederlandse gemeenten een stevige basis gelegd voor meer efficiëntie, innovatie en betere dienstverlening aan inwoners. Nu is het moment aangebroken om die basis ten volle te benutten en AI in te zetten.
Door de kracht van AI te omarmen, kunnen gemeenten efficiënter werken, strategischer beleid voeren en burgers beter van dienst zijn. Het fundament is gelegd, nu is het tijd om te bouwen aan de toekomst van slimme, responsieve gemeenten.
Wilfried Teunissen is Manager Publieke Sector Nederland bij Unit4.
De gekozen AI toepassingen lijken allemaal te liggen op administratief-organisatorisch gebied. Zijn er geen primaire operationele processen onderzocht waarbij AI toepasbaar is? De druk op de administratie en organisatie kan hierdoor verminderen terwijl de operatie beter wordt ondersteund. Kwalitatieve, kwantitatieve en financiële winst voor de overheid en dus voor de samenleving. Of zie ik het verkeerd?