Miljarden. Jaarlijks. Dat geld verdampt door falende bouwprojecten. Een second opion is vaak meer dan nodig.
– OPINIE –
Opdrachtgevers zijn steeds meer geld kwijt aan nieuwbouw door slechte afstemming tussen aannemers, tegenvallende kosten en complexe regelgeving. Bovendien stemmen de ontwerpende partijen nauwelijks integraal met elkaar af wat grote omissies met zich meebrengt. Dit leidt tot budgetoverschrijdingen en een slechtere kwaliteit van bouwwerken. Een second opinion en betere risico-inventarisatie helpen om bouwprojecten te verbeteren en verminderen de faalkosten met de helft.
Veel gemeenten onderschatten de complexiteit van bouwprojecten. Dit heeft te maken met het gebrek aan ervaring en onwetendheid bij veel opdrachtgevers. De financiële gevolgen voor opdrachtgevers –bedrijven, overheden en non-profitinstellingen- zijn hoog. Uit onderzoek blijkt dat de bouw jaarlijks miljarden verspilt. Dit bedrag neemt alleen maar toe. In 2001 lagen de faalkosten op 7,7 procent van de totale omzet in de bouw.
Kwaliteit?
Maar in 2009 was dit bedrag opgelopen tot 10,8 procent. Dit is 5,5 miljard euro. De onwetendheid van opdrachtgevers heeft ook nog een andere consequentie. De kwaliteit van het gebouw kan bij overschrijding van het budget niet meer voldoen aan de vooraf gestelde eisen. Opdrachtgevers moeten toeleggen op de kwaliteitseisen en genoegen nemen met een gebouw dat niet aan de verwachting voldoet.
Hoewel onderzoekers moeite hebben om directe oorzaken aan te wijzen voor de oplopende bouwkosten, valt er toch iets over te zeggen. Bouwprocessen mogen dan complex zijn, dat betekent niet dat ze onbeheersbaar zijn.
Ten eerste zou de aanbesteding van bouwprocessen op een andere manier vormgegeven kunnen worden. De aanbesteding geschiedt nu op basis van prijs. Hoofdaannemers bieden weinig ruimte om het werk af te stemmen. Iedere partij kijkt naar zijn eigen onderdeeltje van het grote geheel en bepaalt op basis daarvan de prijs. Kijken naar werk elders in de keten van het hele project gebeurt echter bijna niet. Ook de overheid selecteert op prijs per onderdeel en mist daardoor vaak samenhang tussen de verschillende deelprojecten. Uit een whitepaper van Bouwkennis blijkt dat de coördinerende partijen vooral naar elkaar wijzen als ze moeten aangeven waar de belangrijkste bron van faalkosten ligt.
Meeste fouten
Het onderzoek toont aan dat er in de uitvoering van het project de meeste fouten worden gemaakt. Bijna de helft van de onderzochte bedrijven vindt dat er in de ontwerpfase meer aandacht moet zijn voor de uitvoerbaarheid. Ook verbetering van de communicatie wordt genoemd om de faalkosten te verminderen.
De tweede oorzaak is gelegen in de complexiteit en regelgeving waar veel bouwprojecten mee zijn omgeven. Er gelden steeds strengere regels omtrent milieu, overlast en grondvervuiling. Ook zijn er minder bouwlocaties en komen er steeds meer voorwaarden rondom bouwlocaties. Andere factoren, zoals politiek en maatschappelijk draagvlak, vergunningen en tegenwerking van omwonenden of groepen spelen eveneens een rol.
Een laatste oorzaak is dat veel opdrachtgevers geen second opinion aanvragen in de ontwerpfase van het proces. De second opinion, uitgevoerd door een onafhankelijke bouwconsultant, brengt manco’s in het bouwplan in kaart, waardoor opdrachtgevers bij de aanvang van het project een duidelijker beeld hebben. Veel organisaties zijn terughoudend bij het aanvragen van een second opinion. Zij ervaren het oordeel van derden als kritiek en zijn bang om zich kwetsbaar op te stellen. Bovendien vrezen ze de hoge kosten, ook al kunnen hierdoor grote bedragen aan faalkosten worden bespaard.
Second opion
Voorwaarde voor een goede second opinion is dat opdrachtgevers helder voor ogen hebben wat zij precies willen toetsen en welke vragen zij willen stellen aan degene die het project toetst. Het zou de projectblindheid flink terugdringen en de faalkosten verminderen. Naast het feit dat een onafhankelijke partij de opdracht doorlicht, moet de projectorganisatie anders worden ingericht.
Een grote meerderheid (72 procent) van de bedrijven vindt dat samenwerking met vaste partners de bouwkosten vermindert. Nu is de samenwerking nog te versnipperd. De communicatie en afstemming tussen partijen moet hierbij speciale aandacht krijgen.
Goed risicomanagement speelt daarnaast een belangrijke rol. Een risico-inventarisatie is een overzicht van mogelijke risico’s die door de leden van de projectorganisatie vanuit verschillende invalshoeken zijn geïnventariseerd. Hierbij wordt gekeken naar het totale bouwproces, het ontwerp en de uitvoering. Ook brengt de risico-inventarisatie in kaart wie voor welke kosten opdraait en op welke manier risico’s worden gedeeld. Ook deze aanpak kan de faalkosten in de bouw sterk verminderen.
Het aanvragen van een second opinion en het uitvoeren van een risico-inventarisatie dient ook nog een ander doel. Partijen zijn zich gedurende het bouwproces voortdurend bewust van alle risico’s en blijven scherp. De faalkosten kunnen door deze stappen met zeker de helft verminderen.
Rob Kersten is hoofd van het expertisecentrum van HEVO.
Vreselijk dat de bal altijd bij de aannemer(s) wordt gelegd, terwijl de oorzaak van veel fouten en misverstanden bijna geheel in de ontwerp- en engineeringsfase ligt!
Spreek ook niet over ‘de bouw’ (het lijkt alleen maar over de bouwplaats te gaan) maar over de gehele bouwketen, van initiatief t/m nazorg.