Op papier zijn de regels rondom integriteit in het openbaar bestuur wel op orde, maar het is de vraag is of het voldoende tussen de oren zit.
In dat opzicht moeten nog “stevige verbeterslagen plaatsvinden”, zei commissaris van de koningin in Noord-Holland Johan Remkes namens de provincies. Dit tijdens een hoorzitting in de Tweede Kamer over integriteit.
“Ik zeg altijd tegen medewerkers: u moet ’s ochtends bij het scheren of een andere activiteit in de badkamer u de vraag stellen dat als u voor een zaal komt te staan met honderd man of u dan precies kunt uitleggen wat u de vorige dag gedaan hebt”, zei Remkes. Als het antwoord ‘ja’ is, dan is er niets aan de hand. “Als u twijfelt, moet u bij uzelf te rade gaan”, aldus de commissaris.
Kritische ambtenaren
Remkes juicht de wetswijzigingen toe waarbij burgemeesters en commissarissen van de koningin meer verantwoordelijkheden krijgen op dit gebied. Integriteit moet verder een ‘vanzelfsprekend onderdeel’ zijn van organisaties, waar openlijk over wordt gesproken. Kritische ambtenaren die kritische adviezen schrijven, moeten waardering krijgen. “Een kritische ambtenaar is geen last maar een zegen.”
Andere bestuurders lieten zich positief uit over de staat van het openbaar bestuur. Bernt Schneiders van het Nederlands Genootschap van Burgemeesters zei dat het ‘niet zo slecht’ is gesteld met de integriteit. “Een enkel individu rijdt nog wel eens een scheve schaats.” Als dit een aantal keer gebeurt, kan het beeld ontstaan dat er meer aan de hand is dan in werkelijkheid geschiedt, zei de burgemeester van Haarlem.
Ernstige incidenten
Edo Haan van de Vereniging van Wethouders en wethouder in Zoetermeer zei dat er een aantal heel ernstige incidenten is geweest, maar dat andere incidenten worden opgeblazen en uitvergroot. “We leven in een glazen huis, dat moeten we beseffen.” Maar daar hoort volgens hem ook bij dat bestuurders recht hebben op een eerlijke behandeling en gedegen onderzoek. “Al te vaak lijkt het motto te gelden: waar rook is, is vuur. Maar vuur zijn nog geen feiten.”
De afgelopen tijd haalden meerdere integriteitskwesties het landelijk nieuws. Zo debatteerde de Tweede Kamer in december nog met premier Mark Rutte (VVD) over de banden tussen zijn staatssecretaris van Financiën Frans Weekers (VVD) en de ex-wethouder Jos van Rey (VVD) uit Roermond, die van corruptie wordt verdacht.
Om integriteit tussen de oren te krijgen heb je didactische vaardigheden nodig als leidinggevende. Maar didactisch leiderschap, waarbij je waarden en normen tussen de oren krijgt, leer je niet meer sinds iedereen zelf mag uitzoeken hoe je wilt leven.
Beste burgemeesters, hoe gaat u dat nou doen?
Bij de Stichting Bevordering Veiligheid en Integriteit (www.stichtingbvi.nl) hebben we een prachtig model en een opleidingspakket.
Kun je zo inzetten.
Met microsimulaties, herstelrecht naast strafrecht en probleemoplossende sancties (in plaats van probleemversterkende). Creëren van een veilige cultuur. Wij toetsen het integriteitsbewustzijn en geven een keurmerk integriteitzorg voor de instelling en een kwalificatie voor de leidinggevenden die zich bewust zijn en bekwaam zijn op het gebied van integriteit en reputatie.
Wat wilt u nog meer?
Het plan is ontwikkelt door een psycholoog: integriteit is immers gedrag.
Mee eens, m.i. gaat het niet om meer, maar om bewustwording, openheid en toepassen.