De nieuwe invoeringsdatum van de Omgevingswet is vastgesteld op 1 januari 2023. Gaat het nu wel lukken? Het digitale stelsel is nog lang niet gebruiksklaar. Maar de minister verkiest duidelijkheid.
Nog geen twee weken geleden reikte minister De Jonge voor Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening twee nieuwe data aan voor de invoering van de Omgevingswet. Inmiddels is daarvan alleen de verst gelegen deadline nog over: 1 januari 2023. Zo maakte De Jonge gisteren bekend.
Aan het parlement
De minister heeft het invoeringsbesluit met de genoemde datum naar beide Kamers gestuurd. Daarmee is het aan het parlement om vóór 1 mei de knoop door te hakken en de datum van 1 januari 2023 definitief te maken.
Een gelopen race is het nog niet, want het tijdpad blijft kritiek. Vooral in de Eerste Kamer leefden de laatste tijd veel twijfels.
Op twee deskundigenbijeenkomsten in december en eind november in de senaat klaagden experts van uiteenlopende achtergrond, ook vanuit gemeenten, over de continue gebreken waar de praktijk tegenaan loopt. Zo is het Digitaal Stelsel Omgevingswet (DSO) onvoldoende stabiel.
Het recente rapport van het Adviescollege ICT-Toetsing – in opdracht van de senaat opgesteld – bevestigt dat er nog flink wat inspanningen nodig zijn om de huidige mankementen bij het DSO tijdig op te lossen. Daarvoor is strakkere sturing vanuit het Rijk en medeoverheden op de Omgevingswet-ICT geboden.
Hardnekkig probleem
Het fixen van de software voor het publiceren en wijzigen van omgevingsplannen is de grootste opgave. Dit hardnekkige probleem speelt al langere tijd. Daarnaast is veel meer tijd nodig voor gemeenten en andere overheden om te oefenen met de landelijke DSO-voorziening en het inregelen van de eigen systemen.
Gemeenten zijn nog altijd druk met aansluiten op het DSO. Tot de invoering van de Omgevingswet is het zaak dat alle overheden hun systemen testen voor de ‘brede DSO-keten’. Van het DSO is een testversie beschikbaar, waarin gemeenten plannen kunnen publiceren en wijzigen, vergunningaanvragen kunnen ontvangen en ‘toepasbare’ regels in begrijpelijke taal kunnen opnemen.
Volgens de Aansluitmonitor van het programma Aan de slag met de Omgevingswet hebben circa driehonderd gemeenten een koppeling met de DSO-oefenomgeving.
Stabiel krijgen
De Eerste Kamer heeft geen behoefte aan een nieuwe slag in de lucht met de invoeringsdatum. De minister moet zich concentreren op het stabiel krijgen van het digitale stelsel, en daarop een realistische planning baseren.
‘Het oefenen en testen vraagt tijd,’ stelde PvdA-Eerste Kamerlid Mary Fiers. ‘Die tijd moet gegarandeerd zijn en niet opnieuw in het gedrang komen met een nieuwe deadline.’
Minister De Jonge vindt het daarentegen ongewenst om voorlopig geen nieuwe deadline vast te stellen. Dan vervliegt ‘het momentum’ en raken alle betrokken partijen – overheden, leveranciers en ook de ondersteunende DSO-organisatie – gedemotiveerd.
Aan een harde datum kleven niettemin risico’s. Als er stevige tegenvallers opduiken, zal deze minister opnieuw gaan schuiven. Het adviescollege ICT-Toetsing acht dit zeer reëel. Minister De Jonge erkent het dilemma, maar vindt duidelijkheid belangrijker, vandaar de concrete datum.
Stop op nieuwe functionaliteiten
Wat het DSO betreft zegt De Jonge de planning samen met de bestuurlijke partners te hebben aangescherpt. Na 1 april worden er in het DSO geen nieuwe functionaliteiten meer doorgevoerd. Een half jaar voor de inwerkingtreding is een ‘verhoogde dijkbewaking’ op het DSO operationeel. Om het stelsel beter werkend te krijgen, is het nodig de ICT in de praktijk te brengen.
De Jonge houdt in zijn Kamerbrief flink wat slagen om de arm. Ook na 1 januari volgend jaar is er nog veel werk te verzetten en zijn onvolkomenheden niet uit te sluiten, schrijft de minister alvast, die zich ermee heeft verzoend dat niet alles perfect zal werken en dat er nog verbeteringen nodig zullen zijn.
Niet alleen de ICT achter de Omgevingswet is een zorgpunt. Vooral kleinere gemeenten zeggen dat ze onvoldoende menskracht hebben voor een adequate invoering van de wet.
Uitstelrekening 150 miljoen
Voor alle gemeenten geldt nu dat ze hun projectorganisaties weer langer in de benen moeten houden, met alle kosten van dien. De Vereniging van Nederlandse Gemeenten drong eerder al bij het kabinet aan op 150 miljoen euro extra voor de invoering van de Omgevingswet. Dit bedrag staat nu gereserveerd, aldus De Jonge.
We komen aan de vraag toe of het er ooit komt, dit omdat de gegevens de niet alleen opgeslagen moeten worden maar ook voor een ieder bereikbaar moet zijn.
Ga eerst na of dat mogelijk is.