Het aantal leveranciers van plansoftware is gekrompen. Dat is slecht nieuws voor gemeenten. De keuze is beperkt en aan aanbestedingen hangt een hoger prijskaartje. Leveranciers haken af vanwege de complexe Omgevingswet-software.
Veel gemeenten zijn toe aan nieuwe aanbestedingen voor hun plansoftware, waar ze hun omgevingsplannen en -vergunningen mee op het DSO (digitaal loket Omgevingswet) publiceren en wijzigen. Tussen 2019 en 2021 hebben gemeenten nieuwe plansoftware aanbesteed, omdat de Omgevingswet toen snel van kracht zou worden. Maar telkens kwam er uitstel, uiteindelijk naar 1 januari 2024. Veel van die licenties lopen nu af.
Onduidelijk is hoeveel gemeenten bij willen tekenen bij hun huidige leverancier. Daar zijn geen cijfers van. De keuze aan leveranciers om nieuwe plansoftware bij te kopen is in elk geval aanzienlijk beperkt. Op dit moment zijn er nog vier plansoftwaremakers die de markt verdelen: Roxit, GISkit, xxllnc (spreek uit ‘excellence’) en Cadac (voorheen Nedgraphics).
De VNG adviseert gemeenten om voor partijen te kiezen die het technisch voor elkaar hebben om plandocumenten op het DSO te kunnen publiceren en wijzigen. Tijdens een webinar over de inkoop van plansoftware gaf een medewerker van de gemeentekoepel onlangs aan, dat drie softwareleveranciers deze functionaliteit werkend hebben. Namen werden niet genoemd.
De reden waarom een groot aantal leveranciers is afgevallen is inderdaad dat ze hun plansystemen niet werkend kregen. Ook zijn er softwarebedrijven die de slag hebben verloren, omdat ze te weinig gemeentelijke klanten wisten te strikken en hun business niet meer rendabel was.
Bolwerken
De grote vraag is of de overgebleven softwareleveranciers het op termijn kunnen bolwerken om hun software aan de praat te houden. Het weinig robuuste DSO en de toevloed aan nieuwe releases van de STOP/TPOD-standaard onder de nieuwe Omgevingswet vergen veel van de programmeurs. De softwarebouwers moeten voortdurend een been bijzetten, als ze willen blijven volgen.
De verwachting is dat de complexiteit van de Omgevingswet-software tot een verdere afvalrace op de plansoftwaremarkt zal leiden. Naarmate de concurrentie afneemt, stijgt de kans voor gemeenten op hogere kosten bij aanbestedingen.
Parallel wijzigen
Illustratief voor de technische problemen met de plansoftware is het rampscenario dat zich voltrekt bij het parallel wijzigen van omgevingsplannen.
Veel gemeenten lopen tegen technische problemen op als ze aan verschillende wijzigingen in het omgevingsplan tegelijk willen werken op de landelijke voorziening van het DSO. Zelfs bij gemeenten die dat wel lukt, is nog veel nodig. Het vertrouwen dat de software het zal houden als het aantal planwijzigingen straks fors toeneemt, is laag.
Zo is het nog steeds niet mogelijk op één dag twee planwijzigingsbesluiten te publiceren. Ook snel even een nieuw wijzigingsbesluit publiceren is er niet bij.
Niet meer valide
In een recente discussie op LinkedIn tussen gemeenten kwam dit euvel weer naar voren. Vanwege een software-update van de STOP/TPOD-standaard bleek een reeds gepubliceerd planwijzigingsbesluit van de gemeente Nijmegen opeens niet meer valide.
Als deze update twee weken vóór de vaststelling van het besluit door de gemeenteraad was gereleased, dan had de raad een besluit genomen dat niet meer te publiceren was. ‘Hoe leg je dat uit aan de burger’, vraagt de betrokken ambtenaar zich af.
Een medewerker van de gemeente Hellendoorn geeft aan met eenzelfde voorval te maken te hebben gehad. De oplossing die de gemeente noodgedwongen moest gekozen, blijkt juridisch niet helemaal juist.
De conclusie van de deelnemers aan de LinkedIn-discussie is dan ook dat het met de huidige snelle ontwikkeling van de Omgevingswetsoftware onverantwoord is om wijzigingen in de software onaangekondigd door te voeren, zoals de DSO-organisatie dat nu pleegt te doen.
TAM
Om de ingewikkelde en weinig populaire STOP/TPOD-standaard te mijden, maakt tweederde van de gemeenten gebruik van de TAM-route (Tijdelijke Alternatieve Maatregelen). Ze mogen dan hun oude en vertrouwde software toepassen volgens de IMRO-standaard onder de Wro (Wet ruimtelijke ordening, de voorganger van de Omgevingswet) voor het publiceren en wijzigen van plandocumenten. Ook deze software moeten zij nu opnieuw gaan aanbesteden, omdat de licentie afloopt.
Leveranciers, zo merkte een gemeenteambtenaar tijdens het VNG-webinar over de plansoftware op, zijn daar evenwel niet happig op. De TAM-route verdwijnt per 1 januari 2026 en het gebruik van de oude Wro-software wordt op termijn uitgefaseerd. Leveranciers zien dan ook weinig reden om nog tijd te steken in nieuwe aanbestedingen.
Uitfaseren
Tijdens een ander VNG-webinar over het uitfaseren van TAM-IMRO gaf recent ruim de helft van de zo’n honderd deelnemende gemeenten aan het gebruik van het instrument tot de jaarwisseling maximaal te willen benutten. Slechts een kwart wil het gebruik nu al gaan afbouwen. Een van de deelnemende gemeenteambtenaren merkte op dat hiervoor alsnog tot eind 2025 nodig is, om de lopende TAM-plannen af te kunnen ronden.
Gemeenten mogen alleen planbesluiten die vóór eind 2025 ter inzage worden gelegd, nog na 1 januari 2026 afmaken. Bestaande TAM-IMRO-planvormen moeten vóór 1 januari 2032 zijn omgezet naar STOP/TPOD.
Geef een reactie