Veel gemeenten hebben alles uit de kast gehaald om klaar te zijn voor de Omgevingswet. Zorgpunt blijft of de digitalisering stabiel genoeg is. Niet iedereen is daar even gerust op, leert een korte rondgang langs vier gemeenten.
Voor een eerste indruk van de wittebroodsweken van de Omgevingswet polste Gemeente.nu de stemming bij vier gemeenten, van groot naar klein. Al deze gemeenten hebben hun organisatie en werkprocessen zo goed mogelijk op het speelveld met nieuwe regelgeving en procedures ingericht. De hamvraag, ook voor deze vier gemeenten, blijft of het DSO, de ICT achter de Omgevingswet, zich staande houdt.
De eerste weken zijn echter verrassend soepel verlopen, laat de Apeldoornse wethouder Peter Messerschmidt weten. Via het DSO handelde de gemeente al meer dan 10 eerste vergunningaanvragen af. ‘Het systeem houdt zich goed. Het lukt initiatiefnemers daadwerkelijk hun aanvraag in te voeren. Januari is van oudsher een dipmaand voor aanvragen, maar de ervaringen zijn tot nu toe positief. Wel merken we dat aanvragers moeten wennen aan de nieuwe omschrijvingen en terminologieën van de Omgevingswet. Vooral op dat vlak moeten we te hulp schieten.’ Met het oog hierop heeft de gemeente haar helpdesk het laatste half jaar uitgebreid en medewerkers extra geschoold.
Kinderziektes
Ook Den Helder heeft zich op incidenten voorbereid. ‘Het is onvermijdelijk dat we kinderziektes tegen zullen komen,’ zegt wethouder Petra Bais. ‘Dat is helemaal niet erg, laat het maar gebeuren.’ De gemeente in de kop van Noord-Holland heeft de invoering van de wet ondergebracht in een programma dat in stevige verbinding met de lijnorganisatie staat en niet los daarvan. ‘De invoering is hierdoor soepel geland.’
Wel ziet Bais nog uitdagingen in de samenwerking met andere overheden. Een voorbeeld is de vergunningcheck in het DSO. ‘Zelfs voor relatief eenvoudige activiteiten is vaak sprake van beleid van verschillende overheden naast elkaar, zonder een duidelijke samenhang. Dat maakt het ingewikkeld voor initiatiefnemers. We zullen dus veel meer af moeten stemmen met andere overheden om als één overheid naar initiatiefnemers toe te werken. Daarmee zijn we veel meer van anderen afhankelijk en daardoor kwetsbaar.’
Den Helder rondde al in 2020 de aanbestedingen voor de benodigde software af. Dankzij het laatste uitstel had de gemeente nog heel 2023 om de nieuwe ICT te testen. In regionale ketentests hebben de systemen zich volgens Bais succesvol bewezen. ‘Er waren weliswaar hick-ups,’ vertelt Bais, ‘maar we hebben geen serieuze strubbelingen ervaren. Natuurlijk zijn deze tests nog kleinschalig en moeten we er nu volle bak tegenaan, maar de risico’s worden door de media spannender gemaakt dan ze daadwerkelijk zijn.’
Arbeidsintensief
In Terneuzen is wethouder Frank van Hulle er minder gerust op. ‘Sinds de jaarwisseling hebben we een aantal aanvragen via het DSO ontvangen, dus dat werkt. Het ontsluiten van omgevingsdocumenten is een ander verhaal. Tot voor kort moesten we meerdere pogingen doen om een plan op het DSO te krijgen. Het blijft arbeidsintensief. Je moet net geluk hebben wil je plan erdoor komen.’
Voor het ontsluiten van plandocumenten kunnen gemeenten terugvallen op de Tijdelijke Alternatieve Maatregelen (TAM). Veel gemeenten gebruiken dit alternatief, ook Terneuzen. Het nieuwe stelsel werkt nog niet naar behoren, stelt Van Hulle. ‘Een burger kan nog niet met één druk op de knop zien wat er op zijn perceel mag. Daarvoor moeten steeds meerdere documenten worden geopend. De vraag blijft dan ook of het technisch mogelijk is om het voor inwoners en ondernemers eenvoudiger en beter te maken.’
Teken aan de wand, aldus Van Hulle, is dat in laatste week van 2023 bij de gemeente het ongebruikelijke aantal van 66 vergunningsaanvragen binnenkwam van initiatiefnemers die de oude procedure willen volgen via het overgangsrecht.
Hybride
Ook Apeldoorn is nog niet volledig klaar met de nieuwe Omgevingswet-software. ‘We volgen een hybride weg,’ legt Messerschmidt uit. ‘Voor ons is van belang dat aanvragen van inwoners door kunnen lopen in het DSO. Het publiceren van plannen en planwijzigingen komt daar in de loop van het jaar bij en doen we voorlopig met TAM. Als initiatiefnemers niet kunnen achterhalen of hun project mogelijk is, kunnen ze altijd nog de telefoon pakken. Daar hebben we onze helpdesk voor.’
Den Helder past wél haar nieuwe software conform de Omgevingswet-standaarden STOP-TPOD toe. ‘We willen de overgang in één keer maken en niet rekken. Anders blijf je het probleem voor je uit schuiven. We hebben daar wel veel discussie over gehad. Het voelt alsof je je oude schoenen wegdoet, zonder je nieuwe goed te hebben ingelopen. Maar we hebben er voldoende vertrouwen in. Ons oude systeem blijft voorlopig beschikbaar, dus er is nog een uitweg mochten er zich onverhoopt technische problemen voordoen,’ zegt Bais.
Primeur
Het relatief kleine Maasgouw had de primeur in ons land door als eerste gemeente via het nieuwe Omgevingsloket een vergunningaanvraag te ontvangen. ‘Eerlijkheid gebiedt te zeggen,’ vertelt wethouder Tim Snijckers erbij, ‘dat het om een vervolg van een testaanvraag ging die we net voor de kerstperiode deden.’
De Limburgse gemeente heeft eveneens voor de TAM-route gekozen. Wel gaat ze daar haar nieuwe plansoftware voor gebruiken, waar andere gemeenten hun oude systemen inzetten. ‘Technisch gezien is dat nog het meest spannend. Je gebruikt immers nieuwe software om op een oude manier nieuwe ruimtelijke regels in te voeren. Dat maakt het wel een beetje vreemd. Vanuit de VNG zijn er instructies hoe je dat moet doen, maar we hebben er nog niet mee geoefend. Wel is het eerder gelukt een bestaand plannetje te publiceren. Ik blijf mijn hart vasthouden of het DSO goed blijft functioneren. We hebben al een lange aanvliegroute nodig gehad. Voor ons is cruciaal dat onze eigen systemen stabiel blijven. Daar staat of valt alles mee.’
Ontwerpbestemmingsplannen
Maasgouw legde in december nog snel 7 ontwerpbestemmingsplannen ter inzage op ruimtelijkeplannen.nl, om van het overgangsrecht gebruik te kunnen maken. In Terneuzen ging het om 12, in Den Helder om 4 en in Apeldoorn om 23 ontwerpbestemmingsplannen.
‘Veel initiatiefnemers zoeken toch de zekerheid van de oude regelgeving,’ zegt wethouder Messerschmidt. ‘Lange tijd was immers onduidelijk of het wel goed zou komen met het DSO. Tot drie maanden geleden zaten er nog allerlei wijzigingen in. Ook wij hebben vaak tot in de nachtelijke uurtjes door moeten werken om alles voor elkaar te krijgen. We zijn aangenaam verrast, dat het nu goed gaat.’
Al blijft het spannend, vult Messerschmidt aan, als straks de productie verder wordt opgevoerd en iedereen vol aan de slag gaat en ook ingewikkelde dingen gaat doen. ‘Maar de eerste proeve van bekwaamheid geeft hoop en vertrouwen voor de komende tijd. Deze bestuurder zit er nog relaxt bij.’
Geef een reactie