Op basis van nieuwe regelgeving kunnen handhavende boa’s binnenkort worden uitgerust met pepperspray en wapenstok als verdedigingsmiddel. Is dit nu echt nodig? Volgens deze boa’s wel.
De boa-vakbonden hebben onlangs met minister Grapperhaus en de politie afgesproken dat er een nieuwe landelijke regeling voor boa’s komt. Hierin is ook optionele bewapening opgenomen, een langgekoesterde wens van veel buitengewoon opsporingsambtenaren (boa’s).
Agressie
Joey Dagceken is boa in de binnenstad van Breda. ‘Er is zo veel agressie, mensen schieten heel snel uit hun slof. In de twee jaar als boa ben ik niet anders gewend. Op boa’s inslaan of inrijden, we maken het allemaal mee. Vooral in horecanachten en bij confrontaties met de jeugd, maar ook als een auto verkeerd staat geparkeerd op de stoep. Als puntje bij paaltje komt helpen de bodycam, portofoon of handboeien niet in dat geval. Daarvoor heb je toch ter verdediging bijvoorbeeld een wapenstok en pepperspray nodig,’ meent Dagceken. ‘Waar we ook voor getraind zijn. Het is puur als verdedigingsmiddel en niet als aanvalsmiddel bedoeld. De burgemeester en gemeente staan achter ons. Als het aan hen ligt zouden we die middelen ook krijgen, maar de aanvraag wordt keer op keer afgewezen van hogerhand.’
Grotere stap
Volgens de Bredase boa draagt de uitrusting ook bij aan wat een handhaver uitstraalt. ‘Als ze de wapenstok zien zullen mensen toch eerder denken, nou die ga ik niet aanvallen. Als er nu iemand met een mes komt kan ik niks, dan moet je weglopen vanwege het gevaar. Met pepperspray kun je in ieder geval iets terug doen. Er is een keer bewust op me ingereden en dan ga je wel even nadenken wat er kan gebeuren. Pas als het echt een keer goed fout gaat krijgen we die middelen, dan is het te laat.’
Ook meer back-up van politie zoals vaak geopperd wordt ziet hij niet als oplossing. ‘In het centrum kunnen ze er gelukkig snel zijn. Als ze niet beschikbaar zijn door een noodsituatie hebben we alsnog een probleem, maar goed. En binnen 5 tot 10 minuten klinkt relatief kort, maar als je in gevaar bent kan dat alsnog veel te lang zijn. En je kunt ook niet standaard als boa met een politieagent op stap, daar zijn te weinig mensen voor en juist daarom hebben we ieder eigen taken.’
Imago
Het imago van boa’s werkt volgens Dagceken niet altijd mee in de bewapeningsdiscussie. ‘Er is het vooroordeel dat we niet geschoold zijn. Mensen denken dat we alleen een parkeerbon kunnen schrijven en niet bekwaam zijn om met wapens de straat op te gaan. Maar we zijn er voor opgeleid. Ik zou de bevoegdheid nooit krijgen als ik een busje peperspray in het wildeweg zou willen leegspuiten. Maar mensen zien ook niet wat wij meemaken, we zijn wél geweldsbevoegd en niet zomaar.’
Absurd
Brian Kas is wijkboa in Breda Zuidwest, waar ook buitengebied onder valt. Hij draait ook diensten tijdens evenementen en in het centrum van Breda. Kas noemt het ‘absurd hoe mensen uit hun dak kunnen gaan tegen handhavers, zowel de jeugd als volwassen’. Vooral in het buitengebied komt hij in gevaarlijke situaties op ‘seks-ontmoetingsplekken’ en met illegale visserij en stroperij. ‘Die mensen hebben meestal veel voorwerpen bij zich om je mee aan te kunnen vallen, ook wapens. Ik heb hiervoor geen extra bevoegdheden of wapens en net als alle anderen alleen handboeien en een bodycam. En die is fijn als bewijsvoering, maar naar mijn idee blijft het daarbij.’
Toetsing
Evenals Dagceken zou Kas graag een wapenstok en pepperspray willen om zich te verdedigen. ‘Dat zou een groot verschil maken. Mensen hebben er veel schrik van en dat kan escalatie schelen. Of als het nodig is kun je wat doen. Nu moet je wegrennen en de politie laten komen. Maar die aanrijdtijd is zeker in het buitengebied te groot. Tegen die tijd is die persoon al lang weg. Je moet ook wat kunnen en serieus genomen worden in je werk, maar nu moet je vaak een stap achteruit doen. Terwijl de dezelfde toetsing voor wapenbevoegdheid hebben als de politie dus waarom zouden we het niet zelf kunnen?’
Veel schade
Jan Otter werkt al 33 jaar bij Toezicht en Handhaving in Ede en is een handhaver in hart en nieren. Van milieu-inspecteur tot jachtopzichter en boa-teamcoördinator, hij is het allemaal geweest. Sinds twee jaar is hij beleidsmedewerker Toezicht en Handhaving in de openbare ruimte. Hij vertelt dat het in Ede gelukkig meevalt met geweld tegen handhavers. ‘Maar er zijn een aantal ernstige situaties geweest die uit de hand liepen waarbij boa’s in de knel hebben gezeten. Ze zijn opgewacht, aangevallen, kregen klappen en raakten gewond. Die boa’s hebben veel schade opgelopen, vooral mentaal.’
Volgens Otter is de gemeente als werkgever erg geschrokken. ‘We sturen ze de straat op met een opdracht die uit de hand kan lopen. Zeker met het handhaven van de drank- en horecawetgeving en wildplassen kom je als boa in een setting die kan escaleren. Daar ben je als werkgever verantwoordelijk voor, net als voor de juiste uitrusting van je mensen. Ze moeten veilig kunnen werken en zich kunnen verdedigen. De geweldsbevoegdheid krijg je als boa, maar die wapenstok in de meeste gevallen niet.’
Pepperspray
In Ede hebben de boa’s de wapenstok in de uitrusting weten te behouden. Maar de toewijzing moet binnenkort worden verlengd en Otter is bang dat het dan wordt afgewezen door de direct toezichthouder. ‘Die kijkt naar hoe vaak je hem hebt moet gebruiken om te staven of het nodig is. Wij gebruiken de wapenstok nauwelijks om mee te slaan, maar zetten hem in om mensen op afstand te houden. Zo ook met pepperspray. Het is feitelijk een middel tot aanhouding en bij ons is de aanvraag afgewezen omdat we te weinig aanhoudingen verrichten. Het betekent dat de boa op een andere manier kon ingrijpen of de aanhouding kon uitstellen tot de politie er was. Maar dat is niet altijd mogelijk in een gevaarlijke situatie. Dat is een hele andere benadering. Met pepperspray om je te kunnen verdedigen verandert onze rol op straat niet.’
Verantwoordelijkheid werkgever
Als het goed is moet dit met de nieuwe afspraken en regels veranderen. Otter hoopt dat criteria als opleiding, aansturing en organisatie achter de boa gaan meewegen. Er wordt nu gekeken naar incidenten bij het toekennen van middelen, wij kijken ernaar vanuit de verantwoordelijkheid als werkgever. ‘Je moet natuurlijk niet zomaar alle boa’s gaan bewapenen, maar dat is ook niet de bedoeling. Het geweldsmiddel moet passen bij de situatie en de rol van de boa.’
Lees de volledige verhalen van Jan Otter, Joey Dagceken en Brian Kas in ons online Boa-magazine.
@Margreet van een andere planeet
Als handhavingsteam moet je mensen helpen, om rust en orde te handhaven, en ze niet willen slaan. Als je voor eigen veiligheid hulpmiddelen nodig, heb is het misschien beter om een andere baan te zoeken. Want ook boa’s kunnen gebruik maken van de politie.