Minister Grapperhaus sprak van een ‘aanslag op de rechtsstaat’ en dat er ‘een grens is overgegaan’ door georganiseerde misdaad met de moord op advocaat Derk Wiersum. Er werd aangekondigd dat er nóg meer maatregelen getroffen zullen worden tegen de ondermijnende criminaliteit. Het heeft allemaal weinig om het lijf, weten de burgemeesters.
Onderdeel van het brede offensief tegen ondermijnende criminaliteit zal zijn een betere beveiliging van rechters, officieren van justitie en advocaten. Eveneens, met behulp van afgepakt crimineel geld en publieke campagnes, zal sterker ingezet worden op een preventieve aanpak die zich richt op onderwijs en werken, mede om de weerbaarheid van wijken te vergroten en drugsgebruik tegen te gaan.
Criminele netwerken aanpakken
De extra maatregelen behelzen ook de inrichting van een Multidisciplinair Interventie Team (MIT). Daarin werken specialisten samen van verschillende eenheden, onder andere politie, fiscale opsporingsdienst FIOD en de Koninklijke Marechaussee. Criminele netwerken aanpakken, met extra aandacht voor het afpakken van crimineel geld, zo is het idee.
Er wordt ook wel gesproken van een Nederlandse DEA (van het Amerikaanse Drugs Enforcement Administration) die de ‘narcostaat’ der Lage Landen moet lamleggen. Voor de extra maatregelen wordt éénmaal 110 miljoen euro vrijgemaakt, naast de 100 miljoen van het Ondermijningsfonds.
Al veel geïnvesteerd
Het zijn forse bedragen die zouden moeten leiden tot een silver bullet-oplossing. Maar dit type oplossing zal de ondermijnende drugscriminaliteit echt niet zomaar verminderen, aldus Hans Boutellier in NRC. Boutellier wijst erop dat al heel veel is geïnvesteerd in het optuigen van tien expertisecentra, een landelijke recherche, gespecialiseerde officieren van justitie, FIOD-afdelingen en extra douane-inzet.
Het is wellicht beter om structureel te investeren in bestaande samenwerkingsverbanden en capaciteiten van de rechtshandhaving, in plaats van wederom met iets nieuws te komen. Dergelijke capaciteitsversterking zou zich vooral op lokaal, gemeentelijk niveau kunnen doen blijken.
Burgemeesters argwanend
De burgemeesters van Amsterdam en Rotterdam kijken dan ook wat argwanend naar de eenmalige investering in het MIT. Zo zegt Halsema dat drugscriminaliteit een hardnekkig probleem is. Ze vraagt om maatregelen voor de lange termijn, anders zou het ten koste gaan van agenten op straat en in de wijken. Aboutaleb beweert dat de echte problemen rondom het gebrek aan politiepersoneel niet opgelost worden op deze manier. Sterker nog, een MIT zou tot ‘verdunning in de eenheden’ leiden.
Er moet dus structureel meer capaciteit komen op lokaal niveau, in plaats van iets nieuws op nationaal niveau. De MIT als silver bullet is dan eigenlijk een lege huls en zal op gemeentelijk niveau weinig effect hebben op de ondermijnende drugscriminaliteit. Terwijl het MIT, ondergebracht bij de landelijkheid eenheid van de politie, er nu juist voor bedoeld is om snel te schakelen tussen lokaal, regionaal, landelijk en internationaal niveau.
Bijzondere kritiek
Het is bijzonder dat de burgemeesters van de twee grootste gemeenten met de meeste drugscriminaliteit, juist kritisch zijn op het MIT. Zij zouden er toch het meeste belang bij hebben bij een MIT dat hard wil inzetten op criminele netwerken en kopstukken, omdat die zich veelal in Rotterdam en Amsterdam bewegen? Echter lijken zij zich bewust van het ‘lege-hulseffect’ van de beloofde silver bullet.
Overigens, dat effect wordt niet minder nu de afgetreden hoofdofficier van justitie, Charles Wiegant gevraagd is om op te treden als kwartiermaker van het MIT. Er zijn door verschillende medewerkers van het parket klachten tegen hem ingediend over ongewenste omgangsvormen en zijn integriteit is daarmee in twijfel getrokken. Een ietwat ondermijnende ontwikkeling voor en door het MIT.
Hoe dan ook, het MIT lijkt nu al tot een Haagsche hobby te verworden, met aan de kop vraagstukken rondom integriteit. Hiermee lijkt Grapperhaus een fantastische pantomime op te voeren door het politionele apparaat nieuwe kleding te geven, die onzichtbaar is. De nieuwe MIT-kledij wordt getoond aan het hele volk; op de naaktheid van het MIT wordt wel gelijk door twee grootstedelijke burgemeesters en gewezen. Ook de VNG en regioburgemeesters staan kritisch tegenover de plannen.
In zijn blootje
Meer burgemeesters zullen volgen en Grapperhaus vertellen dat hij ‘in zijn blootje loopt’. Hij zegt nu al te hopen op structureel meer geld, namelijk jaarlijks 150 miljoen euro, waar hij in maart 2020 om gaat vragen. Waarom niet nu dan al? Weet hij niet anders dan toch trots door te lopen, zelfs al ziet ook hijzelf de kleren niet?
En dan zeker weer terugkeren naar het paleis, beseffende dat de verworven ondermijningsrijkdommen kwijt zijn en misschien nooit meer in de schatkist belanden. Of zal hij nu luisteren naar de burgemeesters en hun gezonde verstand, en meer investeren in politionele capaciteit op lokaal niveau? Kortom, wat wordt zijn prioriteit? Snel die lege huls, of de structurele impuls?
Dr. Yarin Eski is als postdoctoraal onderzoeker verbonden aan de Kenniswerkplaats Veiligheid & Veerkracht binnen de afdeling bestuurswetenschappen & politicologie aan de Vrije Universiteit Amsterdam. Hij doet onder meer onderzoek naar ondermijning van de lokale rechtsorde, kwetsbare jongeren, wapenhandel en genocide.
Heeft totaal geen zin en is puur weggegooid geld. Alleen goed voor werkverschaffing en opleiding Politie en OM. Niet dat dat veel zal opleveren , want het blijft dweilen met kraan open. En zolang kraan open blijft ( slechte drugs wetgeving met hoofdzakelijk verboden) heeft geld erin pompem alleen contraproductief resultaat. Zal alleen prijzen doen stijgen en dus winsten =aantrekkingskracht criminelen, verhogen.