Begrotingswet EU beperkt investeringen van gemeenten

De Wet houdbaarheid overheidsfinanciën, bedoeld voor begrotingsdiscipline, moet binnenkort ook gelden voor gemeenten en zal hun investeringsmogelijkheden beperken. “Dit gaat uit van een heel andere berekening.”

De lokale fractie van het CDA in Arnhem maakt zich druk om de nieuwe wet, die een begrotingstekort van meer dan 3 procent verbiedt. “Investeringen (in bijvoorbeeld een schoolgebouw of schouwburg) tellen in hun geheel mee voor het berekenen van het tekort”, ziet de partij. “En dus wordt niet, zoals gebruikelijk, alleen naar de jaarlijkse rente- en afschrijvingskosten gekeken. En daarin zit de pijn: want zo kunnen we niet investeren.”

Ook in Den Haag maken gemeenteraadsleden zich zorgen. “D66 Den Haag onderschrijft het belang om Europese afspraken over maximale begrotingstekorten na te leven”, schrijft de partij aan het college. “Maar de fractie heeft vraagtekens bij de weg die dit kabinet daarvoor lijkt te kiezen en voorziet dat invoering van deze wet ook de gemeente Den Haag in negatieve zin zal raken.” 

Autonomie

Het wetsvoorstel moet al per 1 januari 2013 van kracht zijn. Momenteel overlegt de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) hierover met het kabinet. In Arnhem vraagt het CDA evenwel aan het college om ook een eigen lobby te voeren. “Wij hechten immers aan lokale vrijheid om onze begroting op te stellen en te investeren in de zaken die wij in onze gemeente belangrijk vinden. Europa mag niet onze hele speelruimte beperken.”

Hoogleraar Overheidsfinanciën Harrie Verbon vind het vreemd dat alle gemeenten, en provincies, door de wet op de financiële rem moeten staan voor de problemen bij een deel van hen. “Toch zal er naar mijn idee niet veel veranderen ten opzichte van de “oude” situatie. De norm van 3 procent is er al sinds de jaren ‘90.”

Voorzieningen

Hoogleraar Economie van de publieke sector Flip de Kam ziet wel een groot verschil met de huidige situatie. “Het probleem is dat de Europese Unie alle lidstaten wil houden aan de berekening van het EMU-saldo voor de gehele overheid, inclusief decentrale overheden”, zegt De Kam. “Het verschil zit hem vooral in investeringen waarbij gemeenten putten uit voorzieningen en in het verleden gevormde reserves.”

De bepaling van het EMU-saldo gaat uit van een andere definitie van het door gemeenten toegepaste baten-lastenstelsel, verklaart De Kam. “Bij dit laatste stelsel kan de begroting in evenwicht zijn, terwijl volgens de EMU-definitie sprake is van een tekort.”

De Kam verwijst naar zijn boek Overheidsfinanciën voor nadere uitleg. Hierin staat te lezen dat bij het baten-lastenstelsel de aan- en verkoop van grond en andere kapitaalgoederen bij de berekening buiten beschouwing blijft, in tegenstelling tot de berekening van het EMU-saldo.

Vorderingssaldo

“Het EMU-saldo van de totale overheid is gelijk aan het vorderingensaldo op transactiebasis”, stelt De Kam. “Bij de berekening van dit vorderingensaldo tellen financiële transacties – uitgaven voor schuldaflossing en de uitgaven en inkomsten wegens kredietverlening en deelname in ondernemingen – niet mee.”

Gemeenten kunnen hun boekwinsten gebruiken voor reserves en voorzieningen. Dat appeltje voor de dorst droogt uit als de Wet houdbaarheid overheidsfinanciën van kracht is. Daarom vrezen lokale fracties ook dat het lastig wordt om grote projecten te financieren.

Aanpassingen

Woordvoerder Frotina Zuidema van de VNG laat weten dat de gesprekken over de wet nog lopen. Er zitten wijzigingen in de pijplijn, stelt de woordvoerder. Momenteel wil de VNG daar niet over uitweiden.