Opinie Eerst besparen, dan pas bezuinigen

Er zijn zeven, chronologisch te volgen, stappen om bezuinigingsdoelstellingen te halen.

– VISIE – Wim Nieland

Uit de eerste

bezuinigingsmonitor van de Algemene Rekenkamer bleek onlangs dat het kabinet al

254 miljoen euro achterloopt op de voorgenomen bezuinigingsplannen uit het

regeerakkoord ter waarde van 18 miljard euro. Ondanks verschillende

verklaringen voor de achterstand van het ministerie van financiën niet erg

verbazingwekkend, aangezien plannen maken altijd iets anders is dan in de plannen

implementeren.

De overheid zal door de monitor jaarlijks op de vingers getikt

worden over de voortgang, maar waar zou de overheid moeten beginnen en waar

wordt er nu op ingezet om de deadlines te halen?

Dàt de overheid moet veranderen om de bezuinigingen te halen staat

vast. Er moet iets gebeuren, maar er leiden vele wegen naar Rome. De focus van

de overheid ligt op dit moment sterk op de korte termijn. Waar structurele

veranderingen gewenst zijn, kijkt de overheid vooral naar ‘makkelijke’

bezuinigingen.

Er wordt minder geld uitgeven aan bepaalde zaken door het

voorzieningenniveau te verlagen. Op landelijk niveau gaat het bijvoorbeeld om de geplande bezuinigen op ontwikkelingssamenwerking

(401 miljoen euro), de inburgering van immigranten (100 miljoen),

defensiematerieel (43 miljoen) en natuur (60 miljoen). De focus zou in eerste

instantie echter moeten liggen op de vraag hoe je minder geld kan uitgeven bij een

gelijkblijvend voorzieningenniveau.

Eerst de dingen slimmer doen! Daarna

pas bezuinigen.

We

herkennen zeven stappen die overheidsorganisaties doorlopen in hun

ombuigingsoperaties. De zeven stappen worden slechts zelden in deze volgorde

uitgevoerd. Het gevolg is dat er onnodig negatieve maatschappelijke effecten ontstaan.

• Stap 1: Financieel technische
  
  maatregelen. Onderbesteding inboeken, afschrijvingstermijnen gebaseerd op
  
  technische levensduur, risico’s beter inschatten, betere liquiditeitenplanning
  
  maken. Hier merkt niemand wat van, maar levert wel op. Puur boekhoudkundige zaken.
  
  Meteen doen luidt het devies.
• Stap 2: De kaasschaaf. Een
  
  teveel – en vaak te snel – gebruikte methode is simpelweg een percentage (vaak
  
  niet meer dan 5%) van de formatie te schrappen. Dit leidt echter niet tot
  
  verlies van medewerkers, omdat het eenvoudig met natuurlijk verloop op te
  
  vangen is. Dat kan door het niet invullen van ontstane of bestaande vacatures.
  
  Het besluiten om mensen die over één of twee jaar met pensioen gaan niet te
  
  vervangen werkt uiteraard als slechte motivator en leidt tot een gevoel van
  
  nutteloosheid. Vaak is de eerste reactie op de ‘kaasschaaf’ de vraag: “Met welke
  
  activiteiten stoppen we dan?”
• Stap 3: Laaghangend fruit
  
  plukken. Stoppen met overbodige uitgaven is altijd goed, maar zet doorgaans
  
  weinig zoden aan de dijk. Dure feestjes en luxe catering kunnen versoberd
  
  worden. Nieuw meubilair kan uitgesteld worden en de koffie kan uit plastic
  
  bekers in plaats van porselein gedronken worden. Een zeer zichtbare methode en
  
  uitstekend om een sence of urgency te
  
  creëren binnen de organisatie, maar zeker niet de grote bezuinigingspost.
• Stap 4: De ‘klok’ met
  
  leveranciers gelijk zetten. Dat betekent niet dat leveranciers moeten
  
  worden uitgeknepen, maar wel ervoor zorgen dat je een professionele
  
  opdrachtgever bent. Weten wat de afspraken zijn met leveranciers, en op de
  
  hoogte zijn van actuele marktontwikkelingen. Betaal je een marktconforme prijs
  
  of kan er bespaard worden door beter in te kopen. Scherp contractmanagement levert
  
  al enorme – en vooral structurele – besparingen op. Het doet geen pijn in de
  
  eigen organisatie en is toch een effectieve en intelligente manier van
  
  besparen.
• Stap 5: Procesoptimalisatie.
  
  Slimmer (effectiever en efficiënter) gaan werken. Dat betekent hetzelfde
  
  blijven doen met dezelfde output (zowel kwantitatief als kwalitatief), maar dan
  
  met minder mensen. Een intelligente manier van bezuinigen met structurele
  
  impact. Let op: dit is niet hetzelfde als de zogenaamde “kaasschaafmethode” waar zonder diepere analyse een bepaald
  
  percentage van de mensen overbodig raakt. Uiteraard blijft hierbij ook de vraag
  
  wat er gebeurt met de vrijgespeelde medewerkers. Zolang ze op de loonlijst
  
  blijven staan gaan hun kosten gewoon door.

• 
  Stap 6: Minder extern inkopen.
  
  Inkoop kent een P (prijs) en een Q (hoeveelheid) component. In stap 1 is er
  
  gekeken naar de P. In deze stap kijken we naar de Q. De impact daarvan is vele
  
  malen groter. Door kritisch naar je processen te kijken (zoals je in stap 2
  
  hebt gedaan) blijkt dat je veel minder hoeft in te kopen. Dit gaat met name op
  
  voor het zogenaamde personeel-niet-in-loondienst (PNIL). Dat scheelt een
  
  behoorlijke slok op een borrel. De capaciteit van de eigen medewerkers die je
  
  hebt weten vrij te spelen door procesoptimalisatie, kun je sowieso gebruiken om
  
  het dure PNIL te reduceren.
• Stap 7: De kerntakendiscussie.
  
  Als het dan echt niet meer anders kan, moet je je gaan bezinnen op taken die
  
  worden uitgevoerd en afvragen wat de maatschappelijke functie is die je
  
  eigenlijk zouden willen of moeten vervullen. Dit leidt tot inzicht en daardoor
  
  voornamelijk tot discussie. Helaas meestal niet tot besluiten! Uiteindelijk wordt
  
  er vaak gekozen om te stoppen met bepaalde taken die wettelijk niet verplicht
  
  zijn waardoor de eigen formatie- en/of subsidielasten verminderen.

Er is nog heel veel werk aan de winkel voor de

overheid om niet in rap tempo verder achter te raken op de bezuinigingsplannen.

Als dit wel gebeurt is ook een onredelijke noodgreep te verwachten om in een

keer wel te voldoen aan de begroting.

Een noodgreep die waarschijnlijk vooral

de burger gaat voelen. Om dit te voorkomen zullen overheden nu juist moeten

starten met de structurele oplossingen die ervoor zorgen dat er met minder net

zoveel, maar misschien zelfs wel meer, gedaan kan worden. Slimmer werken in

plaats van schrappen dus!

Volg Gemeente.nu via Twitter.

Tagged With: bezuiniging Filed Under: Blog, Financiën