Het moet klaar zijn met de verplichte aanbestedingen in het sociaal domein. De Kamerleden Corinne Ellemeet (GroenLinks) en Kees van der Staaij (SGP) hebben daarvoor een wetsvoorstel ingediend.
Sinds de wijziging van de Aanbestedingswet in 2016 moeten gemeenten diensten in het sociaal domein Europees aanbesteden als met die opdracht meer dan 750.000 euro gemoeid is, aldus de indieners. Bijvoorbeeld opdrachten op basis van de Jeugdwet, de Participatiewet en de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo). Voorheen gold voor het sociaal domein nog een uitzondering die op grote schaal werd toegepast.
Op kosten concurreren
Door de verplichte aanbesteding ‘wordt niet de kwaliteit van de zorg vooropgesteld, maar louter een gelijk mededingingsproces’, constateren Ellemeet en Van der Staaij. Het gevolg daarvan zou zijn dat zorgaanbieders vooral op kosten concurreren, en niet meer op de kwaliteit van de zorg. Goede instellingen die al jarenlang naar tevredenheid zorg verlenen, trekken zich daarom terug, betogen de Kamerleden.
Volgens de Kamerleden zijn er veel gemeenten die klagen over de verplichte aanbestedingen. Ze wijzen er onder meer op dat voormalig wethouder De Jonge van Rotterdam, nu minister en verantwoordelijk voor de Wmo, al eerder aan de bel trok over de verplichting.
Andere gemeenten lijken er minder problemen mee te hebben. In de zaak-Transferium stelde de rechter woensdag gemeenten in het gelijk. De gesloten jeugdzorginstelling Transferium maakte bezwaar tegen een openbare aanbesteding, vanuit de vrees dat ongeveer honderd kwetsbare jongeren opeens buiten de eigen regio moeten worden geplaatst. Gemeenten in Noord-Holland verdedigden juist hun keuze voor aanbesteden.
Inbreuk of niet?
Het is de vraag of de wijziging Europeesrechtelijk gezien mag, omdat de Europese Aanbestedingsrichtlijn dit soort aanbestedingen nu eenmaal verplicht stelt. De Europese Commissie zou een inbreukprocedure kunnen starten wanneer het wetsvoorstel wordt aangenomen. Ellemeet en Van der Staaij zien dat echter niet gebeuren.
Ze stellen dat ze de Europese markt niet verstoren, en dat burgers en bedrijven hierover niet zullen klagen bij de Commissie. Ze wijzen er in de toelichting op het wetsvoorstel op dat Eurocommissaris Frans Timmermans heeft laten weten dat er ruimte is bij lidstaten om bij dit soort aanbestedingen ook te letten op de toegankelijkheid en de continuïteit van de zorg.
Inkoopdeskundigen stellen dat de verplichtingen nu niet zo hard zijn als de indieners van het wetsvoorstel doen voorkomen. Zij zetten – lees de reacties onder dit artikel – dan ook vraagtekens bij de zin van het voorstel.
Zoals Marco al aangeeft:
1. Uit onderzoek blijkt dat van de 4560 contracten die nu in de Wmo/Jeugdzorg door alle gemeenten in Nederland per 1-1-2018 zijn gesloten slechts 7-9% onder de Aanbestedingswet valt. Zie https://www.tweedekamer.nl/kamerstukken/detail?id=2018D38261&did=2018D38261 Zie eerste helft van pag. 6 en tabel 3.5 (pag. 28) en tabel 4.4 op pag. 38.
2. Van deze 7of 9% (Jeugd of Wmo die de gemeenten dan wel aanbesteden, bestaat de aanbestedingsprocedure uit een aankondiging (wie wil er mee doen) en verder geen enkel voorschrift. Gemeenten mogen dus zelf kiezen om daarna bijvoorbeeld te gaan onderhandelen of wat dan ook als het maar eerlijk en objectief gebeurt. Er is dus geen enkele aanbestedingsprocedure verplicht zoals gesteld wordt
Al toen er eerder aan de bel getrokken werd, hebben de experts op het gebied van Inkoop van het sociaal domein aangegeven dat het prima mogelijk is een inkoopprocedure te doorlopen die voornamelijk op de kwalitatieve concurrentie toeziet en juist niet op de financiële. Dit verloopt niet via een aanbestedingsprocedure.
Tevens bestaat er al jurisprudentie en zijn er onderzoeksgegevens van PPRC beschikbaar, waaruit blijkt dat aanbesteden conform de aanbestedingswet in het geheel niet noodzakelijk is. Bijzonder dat er nu een wetvoorstel komt. Temeer, omdat zeker de fractie van Groen Links er na een eerder betoog door Jesse Klaver specifiek op gewezen is, dat aanbesteden in het sociaal in het gehele onder de juiste voorwaarde geen verplichting kent.
Het blijft dus gewoon een keuze van gemeenten op welke wijze zij hun inkoop inrichten, via aanbesteden of via bijv. OpenHouse wat niet ressorteert onder de aanbestedingswetgeving. De stelling in bovenstaand artikel dat “de Europese Aanbestedingsrichtlijn dit soort aanbestedingen nu eenmaal verplicht stelt” is dan ook onjuist. Een extra wetsvoorstel lijkt dan ook in het geheel niet nodig om het doel te bereiken