De financiering van het sociaal domein moet op de schop om beter aan te sluiten op de Haagse bemoeizucht. Het kabinet dient zelf tegenvallers op te vangen. ‘Anders kan het winkelen met de portemonnee van de gemeenten.’
Dat stelt de Raad voor het Openbaar Bestuur (ROB) in een deze week uitgebracht briefadvies. Het sociaal domein zou niet bekostigd moeten worden uit de algemene uitkering, maar via een decentralisatie-uitkering. Dat zou beter aansluiten op de beperkte lokale beleidsvrijheid die gemeenten in de praktijk hebben.
Rijk moet rekening betalen
Volgens de ROB is er sprake van ‘vergaande normering en uniformering’ bij taken die formeel gedecentraliseerd zijn. ‘Als Den Haag bepaalt, is het doelmatiger dat de rijksoverheid een kostendekkende uitkering beschikbaar stelt om de gedecentraliseerde taken te bekostigen. Dan moet het Rijk dus ook de rekening betalen.’
De ROB wijst op het opleggen van het Wmo-abonnementstarief en het recente voornemen voor regionalisering van de jeugdzorg. Deze ingrepen ‘doen afbreuk aan de beoogde gemeentelijke beleidsvrijheid die hoort bij de algemene uitkering’, aldus de raad. Want: ‘Hiermee verdwijnt het voordeel van decentralisatie en de bijbehorende doelmatigheidswinst.’
Drie uitkeringsvormen
De huidige geldstromen zouden ook ‘verrommeld’ zijn. De ROB pleit voor een eenduidige uitkeringsstructuur met drie uitkeringsvormen. Ten eerste een vrij besteedbare algemene uitkering. ‘Bepaalt de gemeente, dan moet die zelf de financiële afweging maken, daarvan de consequenties dragen en deze uitleggen aan de eigen kiezer.’
Een specifieke uitkering is volgens de ROB het meest aangewezen als het Rijk ‘bepaalt’ en weinig ruimte laat voor decentrale afwegingen of de mogelijkheid wil hebben om decentrale overheden te kunnen afrekenen op basis van de werkelijke bestedingen.
De derde uitkeringsvorm is een decentralisatie-uitkering; met resultaatverplichting, maar zonder bestedingsverplichting.
Spanning tussen wensen en verwachtingen
‘Een decentralisatie-uitkering maakt de spanning tussen wensen en verwachtingen van het Rijk en gemeenten duidelijker. Omvang en verdelingsvraagstukken kunnen dan in samenhang worden opgepakt.’ Precies daarom ligt het volgens de ROB voor de hand om het sociaal domein op die manier te bekostigen. ‘Door een decentralisatie-uitkering te gebruiken in plaats van de algemene uitkering, kan de verdeling zo worden georganiseerd dat alle gemeenten voldoende middelen krijgen om de desbetreffende taak uit te voeren.’
Samenwerking
Daarnaast is er in de huidige uitkeringssystematiek geen manier ‘die recht doet aan de wens om op basis van gelijkwaardig partnerschap gemeenschappelijke opgaven te bekostigen’. Dit speelt bij de huidige Regiodeals. De raad adviseert een speciale uitkeringsvorm voor deze samenwerking op basis van een overeenkomst wettelijk vast te leggen in de Financiële-verhoudingswet.
Geef een reactie