Authentiek, doorleefd leiderschap

Twee voeten op de grond, mensen in beweging brengen. Niet wachten op een mandaat. Elke dag in de spiegel durven kijken. Dit zijn zomaar enkele getuigenissen van deelnemers aan de masterclass Leiderschap voor de publieke- en socialprofitsector aan Antwerp Management School (AMS).

Dit leertraject draait om een cruciale stap richting de leiders die de publieke sector nodig heeft: van het hanteren van sociale leiderschapsmaatstaven naar het ontwikkelen van een eigen definitie over wat nodig is en hoort. Oftewel, de stap van ‘socialized’ naar ‘self authoring’.

Anders dan de baas zijn

In april 2021 rondde een twintigtal mensen uit de culturele-, sociale-, zorg- en publieke sector het leiderschapstraject bij Antwerp Management School af. De slotopdracht bestond uit getuigenissen over het eigen leiderschap, het afgelegde pad en de claim als leider naar de toekomst. Velen begonnen hun pitch met ‘Voor ik aan het traject begon, zag ik mijzelf niet als leider.’ De meesten werken in grotere organisaties met vooral hiërarchische en bureaucratische spelregels.

Leiderschap verengt dan snel tot leidinggeven en macht hebben. Sommigen staan daar wat angstig tegenover en diskwalificeren zichzelf als leider. Anderen geven leiding, maar met veel onzekerheid; zij zien zichzelf evenmin als leider. En nog anderen voelen zich als een vis in het water. Al zien ook zij zichzelf niet makkelijk als leider, want leiders ‘doen uitzonderlijke dingen’.

Dat was de situatie vóórdat ze het leiderschapstraject ingingen. De getuigenissen gingen verder met uitspraken zoals ‘Ik heb ontdekt dat ik ook leiderschap kan tonen, op mijn manier.’ Of: ‘Leiderschap is nog iets heel anders dan de baas zijn.’ Deze uitspraken laten zien dat de deelnemers de stap hebben gezet van ‘socialized’ naar ‘self authoring’, zoals dat in de wetenschap heet.

Ecosysteem belangen, noden en verlangens

‘Socialized’ betekent jezelf beoordelen en gedragen volgens algemene, sociale maatstaven. In een zelfsturende organisatie staat ‘socialized’ voor: ‘Hoeveel initiatief neem ik zelf als leider en hoe autonoom gedraag ik me?’ In een hiërarchie is de sociale maatstaf voor leiderschap de hoeveelheid macht die je hebt. Je ziet jezelf dus als leider op basis van macht. Dit is een grondoorzaak van de huidige leiderschapscrisis: naar boven kijken voor soelaas, klagen wanneer dat leiderschap niet heilzaam blijkt te zijn, maar zelf de drempel van leiderschap niet oversteken.

‘Self-authoring’ betekent het ontwikkelen van je eigen definitie voor wat nodig is en ‘hoort’. In een hiërarchie kan dat betekenen meer vanuit persoonlijke kracht leiderschap te tonen. In een zelfsturende organisatie is het omgekeerd: op een duidelijkere manier rollen en verantwoordelijkheden afbakenen.

De bottomline is het ontwikkelen van een gedragslijn over hoe je wat wil betekenen voor (groepen) andere mensen en waarom. Vanuit de gegeven context, én met veel realiteitszin. Dat heeft weinig van doen met ’trouw zijn aan je ware zelf’. In werkelijkheid zijn we gelukkig een veelheid van zelven. Het is dan ook constructiever jezelf te zien als een ecosysteem van belangen, noden, verlangens en wensen, dan als een gesloten, vaste identiteit die je wilt behouden of waarmaken.

‘Self-authoring’ betekent zelfbewuster keuzes maken en handelen.

Authentiek leiderschap gevraagd

Laat authentiek, doorleefd leiderschap vandaag de dag nu bijzonder hoog op de agenda staan, zeker in de publieke sector. De leerachterstand van jongeren, de wachtlijsten in de zorg, de overlevingsstrijd in de culturele sector: het komt allemaal op het bord van leiders van scholen, ziekenhuizen, cultuurinstellingen en dergelijke meer. Net als de politieke dwingelandij tegenover het bestuur, de stijgende armoede, economische ongelijkheid en de polarisering.

Het hanteren van spanningsvelden, het koesteren van waardevolle praktijken, het activeren van netwerken, het ontwikkelen van toekomstperspectief, de rug rechten tegen onzin, het transparant en fair behandelen van burgers: het zijn allemaal verschijningsvormen van leiderschap die vandaag nodig zijn. Het is werk dat méér leiderschap vraagt en verdient dan het klassieke leidinggevende werk vanuit een machtspositie.

Koen Marichal is docent aan Antwerp Management School in o.a. de Executive Master in Publiek Management, en co-auteur van ‘De kleren van de leider’ (2017), ‘Naar gedeeld leiderschap: van oud naar nieuw leidinggeven’ (2018) en ‘Leading from the middle’ (2020).

Executive Master in Publiek Management

De masterclass Leiderschap in de publieke & social profit sector maakt deel uit van het Postgraduaat publiek en social profit management. Dezelfde onderwerpen komen nog uitgebreider aan bod in het Leadership lab, onderdeel van onze Master in Publiek Management. Meer weten over deze master? Klik op de banner hieronder.