De Belastingdienst gaat in 2026 extra aandacht geven aan overheidsorganisaties: goed voorbeeld doet goed volgen. Dit is ook opgenomen in het handhavingsplan arbeidsrelaties 2026 dat binnenkort wordt gepubliceerd op de website van de Belastingdienst.
Dit schrijft minister Paul van Sociale Zaken en Werkgelegenheid in antwoord op Kamervragen over mogelijke schijnconstructies bij gemeenten, waarbij functies zowel in loondienst als via een zzp‑opdracht worden aangeboden.
De minister geeft aan het fenomeen te kennen, maar geen beeld te hebben van de omvang ervan. Volgens haar kunnen bepaalde werkzaamheden juridisch zowel door werknemers als door zelfstandigen worden gedaan, zoals de Hoge Raad in de Uber‑zaak heeft bevestigd. Een vacature waarin beide routes worden genoemd, leidt dus niet automatisch tot schijnzelfstandigheid. Wel erkent zij het risico dat vakbonden FNV en CNV schetsen: als een opdracht voor werknemer en zelfstandige in de praktijk op exact dezelfde wijze wordt ingevuld, is er een nadrukkelijk risico op schijnzelfstandigheid. Daarom moeten organisaties – inclusief overheden – goed beoordelen welke arbeidsrelatie feitelijk ontstaat, hoe die wordt ingericht en hoe die zich ontwikkelt.
Goede voorbeeld
De minister benadrukt dat de overheid net als andere werkgevers de wet moet naleven en dat de Rijksoverheid het goede voorbeeld moet geven. Het kabinet wil het aantal (potentieel) schijnzelfstandigen bij de rijksoverheid uiterlijk per 1 januari 2026 terugbrengen naar nul, maar vindt het tegelijk onwenselijk om zzp’ers zonder reden categorisch uit te sluiten. De opheffing van het handhavingsmoratorium verandert niets aan de wettelijke criteria; die golden al eerder.
Gemeenten zijn zelf verantwoordelijk voor hun personeels-, inhuur- en inkoopbeleid en er wordt centraal niet bijgehouden welke gemeenten hun risico’s op schijnzelfstandigheid op orde hebben. De VNG monitort dit ook niet, maar ondersteunt gemeenten wel met voorlichting, onder meer via gezamenlijke webinars met SZW en de Belastingdienst en een handreiking over flexibele arbeidsinzet. Gemeentelijke flexpools kunnen volgens de minister een oplossing zijn, maar het is aan gemeenten om daarover te beslissen.
De minister wijst op de bredere aanpak van schijnzelfstandigheid: een publiekscampagne ZZP ja of nee moet werkenden en opdrachtgevers informeren over wanneer wél en wanneer niet als zelfstandige kan worden gewerkt, inclusief handelingsperspectief als er toch sprake is van schijnzelfstandigheid. Daarnaast blijven SZW en de Belastingdienst voorlichting geven, onder meer via hetjuistecontract.nl. De Belastingdienst handhaaft risicogericht in alle sectoren en gebruikt signalen, zoals uit media, in zijn toezicht; in 2026 komt er bovendien extra aandacht voor overheidsorganisaties in het handhavingsplan arbeidsrelaties, omdat “goed voorbeeld doet goed volgen”. Tegelijk onderstreept de minister dat betere handhaving alleen het probleem niet oplost; daarom zet het kabinet in op drie sporen: een gelijker fiscaal en sociaal speelveld tussen contractvormen, meer duidelijkheid over de kwalificatie van arbeidsrelaties, en versterkte handhaving.
Het hele bouwproces van initatief tot en met gebruik is chaos. Dat partijen, waaronder gemeenten, door blijven gaan ondanks het gebrek aan regie verdient beloning, geen afstraffing. Regel echte regie, het wordt alleen maar erger en chaotischer en dat leidt tot serieuze problemen en risico’s. Verantwoordelijkheid als hete aardappel die geen partij wil aanraken, wat kan er nou mis gaan?