En wat hébben we gelachen met de column van Pieter Derks op Radio 1, die de ‘nuttelozen’ een hart onder de riem stak. Er zijn mensen die nuttig zijn om de samenleving en de gemeente draaiende te houden, in tegenstelling kennelijk tot de overigen. Maar wie wil dat zijn, nutteloos?
Aanleiding voor de column was het publiceren van de lijst cruciale beroepsgroepen en vitale processen in verband met de kindernoodopvang in tijden van COVID-19. Op die lijst staan mensen die werken in de zorg en hulpverlening, het onderwijs, de voedselketen, media en ‘noodzakelijke overheidsprocessen’.
Dit laatste in tegenstelling, dus, tot niet noodzakelijke overheidsprocessen. Uiteraard lokt zo’n lijst reacties uit. Mensen haasten zichzelf te verdedigen, vragen aandacht voor groepen die óók heel erg belangrijk zijn voor de samenleving, pleiten voor het toevoegen van deze groepen aan de lijst, als ze maar worden genoemd, gezien, gewaardeerd. Als je je in zo’n crisis machteloos voelt, wil je niet ook nog nutteloos zijn.
Toevoegen aan ‘nuttigenlijst’
Die neiging had ik ook. Zo begon ik te schrijven aan mijn blog met de bedoeling er een pleidooi van te maken voor het toevoegen aan de ‘nuttigenlijst’ van alle volksvertegenwoordigers en bestuurders, inclusief hun onmisbare ondersteuning, die in deze bizarre tijden de boel binnen gemeenten draaiende houden. Het gaat echt niet alleen om de directe dienstverlening aan inwoners en ondernemers.
Gemeenten waren bijvoorbeeld volop bezig met hun nota’s om vooruit te blikken naar volgend jaar. Wat willen we bereiken, wat gaan we daarvoor doen, wat mag het kosten, dat soort vragen. In deze tijd worden normaliter daar de laatste teksten en cijfers aan toegevoegd, voordat de nota de besluitvorming in gaat.
Kostenplaatjes, ze moeten door
Ik had dus willen schrijven dat, hoe onzeker de toekomst ook en hoe weinig concreets we hebben om op te bouwen, het belangrijk is om binnen gemeenten besluiten te blijven nemen. Plannen, visies, beleid, maatregelen met bijbehorende kostenplaatjes, ze moeten door. Het moet transparant, democratisch en rechtmatig gebeuren. Daar zijn procedures voor en mensen die deze volgen, bewaken en uitvoeren. Het is een puzzel hoe dat te doen als je niet bij elkaar komt om erover te praten en erover te beslissen. Maar ook daar zijn weer (creatieve) oplossingen voor te vinden.
En ik had ook iets willen zeggen over de verbindende rol van volksvertegenwoordigers en bestuurders. Hoe belangrijk het is om op te roepen om binnen de gemeenschap dingen samen te doen en elkaar te steunen. Hoe hartverwarmend een hart onder de riem is. Hoe je het verschil kunt maken als raadslid of burgemeester, bijvoorbeeld als je de juiste snaar weet te raken.
Wat is jouw meerwaarde?
Toch wordt dit geen pleidooi voor democratie, rechtstaat en verbinding. De column over de nuttelozen is prachtige satire, omdat er een zekere kern van waarheid in zit. Het is goed om na te denken over wat je echt toevoegt aan de samenleving, in normale tijden ook, en juist nu in crisistijd. Wat is jouw meerwaarde, wat draag je bij? Wanneer moet je je stem laten horen en wanneer past bescheidenheid en mag je zwijgen? Wanneer moet je naar voren stappen en wanneer is de achtergrond ook goed?
Ik ben trouwens blij dat ik niet tot de cruciale beroepsgroepen behoor. Weet niet of ik die zware verantwoordelijkheid had aangekund, die druk van de eerste linie, de dilemma’s en de te maken keuzes. Het is eigenlijk wel fijn om niet belangrijk te zijn en jezelf niet belangrijk te vinden als echt belangrijke dingen de aandacht vragen.
Pascale Georgopoulou is oud-griffier en zelfstandig adviseur binnen de publieke zaak, o.a. senior projectleider invoeringsondersteuning Omgevingswet voor gemeenteraden en griffiers.
Iedere crisis (Oorlog, voedselcrisis, oliecrisis, financiële crisis etcetera) heeft zo zijn eigen nuttige en nuttelozen.
Juist die stille krachten op de achtergrond kunnen belang hebben. Pas als alles spaak dreigt te lopen ontdek je wie echt onmisbaar zijn, niet zozeer als persoon, maar als groep. De werkloze die nu honden uitlaat en naar de dierenarts gaat met iemands vogel. De chronisch zieke die dagelijks belt met eenzame mensen. De alleenstaande moeder die met een groep kleuters spelletjes doet op het plein. Nutteloze mensen zijn maar heel zelden vrijwillig nutteloos. Het werd tijd dat men dat door krijgt. En dat dingen als een basisinkomen hier niet meer op stuk lopen. Want het wantrouwen van mensen die denken dat andere (arme) mensen lui en nutteloos zijn, is slopend.