Decentrale overheden zijn cruciaal bij het verzamelen van gegevens over bevolking en huisvesting voor Europese statistieken. Door betere samenwerking en duidelijke definities verwacht de Europese Commissie een hoge datakwaliteit en actuele rapportages. Maar daarbij moet wel rekening gehouden worden met de risico’s van dataverzameling en -gebruik.
Op 17 september 2025 heeft de Raad van de Europese Unie het wetvoorstel van de Europese Commissie goedgekeurd voor een nieuwe verordening over Europese statistieken rond bevolking en huisvesting. Deze verordening beoogt de kwaliteit van de onderliggende data te vergroten, zodat statistieken op Europees niveau volledig, coherent en goed vergelijkbaar zijn, meldt het Kenniscentrum Europa Decentraal. Decentrale overheden, en met name gemeenten, nemen een sleutelrol in omdat zij gegevens aanleveren aan het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). Het CBS deelt deze decentrale data weer met Eurostat, het Europese statistiekbureau.
Data van nationale, regionale en lokale overheden
De aanleiding voor de nieuwe verordening was een gebrek aan samenhang en vergelijkbaarheid in het oude rechtskader. Drie afzonderlijke Europese regels zorgden voor inconsistente statistieken. De nieuwe wetgeving voegt twee verordeningen samen, wijzigt migratiestatistieken en versterkt de flexibiliteit van het systeem, zodat het zich beter aanpast aan maatschappelijke ontwikkelingen.
Als deze verordening wordt aangenomen, kan het CBS rechtstreeks data opvragen voor statistische doeleinden bij nationale, regionale en lokale overheden. De kwaliteit van de Europese statistieken hangt dus direct samen met de inzet van decentrale overheden. Vooral die van gemeenten, die de Basisregistratie Personen (BRP) bijhouden en essentiële data leveren. Lidstaten kunnen hier financiële steun voor aanvragen vanuit Europese programma’s.
Geharmoniseerde definities van “staatsburgerschap” en “bevolkingsbasis”
Om statistieken onderling vergelijkbaar te maken, introduceert de verordening geharmoniseerde definities. Zo wordt “staatsburgerschap” omschreven als een juridische band tussen individu en staat, ontstaan door geboorte, naturalisatie of bijvoorbeeld adoptie. De “bevolkingsbasis” bestaat uit alle personen met hun gewone verblijfplaats op de referentiedatum in een lidstaat, ongeacht nationaliteit of staatsloosheid. Met deze uniforme begrippen kunnen lidstaten hun statistische gegevens beter uitwisselen.
Er worden drie domeinen genoemd in de verordening: bevolking, huisvesting en gezinnen/huishoudens. Lidstaten zijn verplicht deze gecontroleerde gegevens systematisch aan te leveren aan Eurostat. In Nederland loopt dit via het CBS. Alleen de nationale instituten en Eurostat mogen de data uitwisselen en beoordelen, onder strenge voorwaarden voor beveiliging en datakwaliteit.
Risico’s gegevensinzameling en -gebruik
Ondanks de strenge voorwaarden voor beveiliging en beoordeling, kleven er risico’s aan het toenemende datagebruik. Denk aan de toeslagenaffaire, waarbij de belastingdienst een algoritme gebruikte om risico’s op misbruik van een regeling in te schatten. Dit algoritme discrimineerde mensen met bepaalde nationaliteiten en met lagere inkomens. Dit leidde tot onderzoek en hersteloperaties. Maar in juli 2024 concludeerde de Autoriteit Persoonsgegevens (AP) dat er nog niet veel verbeterd was. Algroritmes en discriminatie speelden in 2023 nog steeds de hoofdrol in het werk van de AP. In 2024 werden er wel goede stappen gezet volgens de AP, hoewel adequaat zicht op risicovolle toepassingen en incidenten nog steeds ontbrak.
Geef een reactie