In een van mijn rekenkameronderzoeken kwam ik terecht in een gemeente waar de verhoudingen danig waren verstoord. Dat was in zoverre raar dat het onderzoek uitwees dat het bestuurlijk systeem eigenlijk wel deugdelijk was ingericht.
Er waren alleszins redelijke afspraken en procedures vastgelegd. Ieders rol was duidelijk omschreven. Het probleem was alleen: niet iedereen handelde daarnaar. Omdat ze leken te denken dat de regels niet voor hen golden.
Opgevoerde fatbike
Nu is het niet alleen in het lokale bestuur dat mensen hun eigenbelang boven wellevende omgangsvormen en nette afspraken stellen. In het dagelijks leven zie je het ook; ouders die hun jonge kinderen op pad laten gaan met een opgevoerde fatbike, want dan hoeven ze voortaan zelf hun kroost niet weer weg te brengen.
Ook in de landelijke politiek zijn er voldoende voorbeelden, zoals wanneer parlementariërs eisen dat een burgemeester moet worden weggestuurd. Niet alleen gaan ze daar niet over, die burgemeester heeft netjes gehandeld zoals de bedoeling is.
In de internationale politiek is het eveneens schering en inslag. Je struikelt over louche dictators die bij hoog en bij laag volhouden dat er sprake is van vrije pers en eerlijke verkiezingen in hun land. Er zijn ook verkozen presidenten die vinden dat voor hen de internationale grenzen geen betekenis hebben.
Of grote technologiebedrijven, die al helemaal vinden dat ze zich aan geen enkele regel hoeven te houden.
Kracht van democratie
Je zou het een zwakte van de democratie kunnen noemen dat er misbruik van kan worden gemaakt. Maar dat is het in mijn ogen niet. Het is juist de kracht van de democratie dat er ruimte is voor afwijkende standpunten.
Maar het gaat inderdaad alleen goed als er voldoende mensen zijn die zeggen ‘wacht even, leuk dat je jouw eigenbelang boven al het andere stelt, maar eerst houden we ons aan de gemaakte afspraken.’ Misschien schort het daaraan: mensen die zich sterk maken voor de wezenlijke spelregels van de democratie.
En weet je, dat is misschien wel de essentie van rekenkamers: dat ze iedereen weer even herinneren aan de gemaakte afspraken.
Dit is een test van Nicol