Opinie Vertrouwen – en wat een onprettig gevoel geeft

Vertrouwen is in de politiek geen vanzelfsprekendheid. Daar hebben politici helaas zelf een groot aandeel in. Dat komt niet alleen omdat ze sjoemelen met declaraties, opdrachten aan vriendjes gunnen of ‘fake news’ uitkramen, het komt ook door hun achtergrond.

De Tweede Kamer is totaal geen afspiegeling van de samenleving. Het aandeel hoogopgeleiden is er 90 procent, in de samenleving is dit nauwelijks 40 procent. Een volksvertegenwoordiger die weinig gemeenschappelijk heeft met zijn achterban, wordt minder snel vertrouwd. Daarnaast hebben veel Kamerleden geen andere werkervaring dan in de politiek, zoals fractiemedewerker, politiek woordvoerder of assistent.

Daardoor kennen ze het Haagse systeemwereldje op hun duimpje maar weten ze nauwelijks wat daar buiten, in de leefwereld van de ‘gewone’ man of vrouw, speelt. Maar ze beslissen daar wel over. Geen wonder dat een flink deel van de samenleving zich niet gehoord voelt en afhaakt.

Lokaal niet beter

Zou het lokaal beter gaan met dat vertrouwen? Daar lijkt het niet op als je een snelle blik op het nieuws werpt. Zie de gemeente Enschede die aan de hand van wifi-tracking bezoekers van de stad kon volgen, of gemeenten zoals Nijmegen, die het heel normaal vinden om met nepaccounts inwoners online in de gaten te houden. Niet gehinderd door kennis van de privacyregels, aldus onderzoekers, wat later weer werd ontkend. Het zou helemaal in orde zijn.

Wordt dit beeld anders als we inzoomen en iets gedetailleerder kijken? Niet per definitie. Neem ‘s-Hertogenbosch. Zoals bij iedere gemeente staat ook in de hoofdstad van Brabant woningbouw hoog op de agenda. Een van de locaties voor inbreiding is het Annapark. Midden in dit park staat een appartementencomplex gepland. Als vanzelfsprekend wordt dit complex gegund aan de projectontwikkelaar die ooit als risico-investering een aangrenzend stuk bos heeft aangekocht waar toen en tot op de dag van vandaag, niet mag worden gebouwd.

Omwonenden tekenden protest aan tegen de bebouwing. Gaandeweg werd hun relatie met de wethouder slechter, omdat besluitvorming steeds werd uitgesteld, er werd teruggekomen op eerdere besluiten en er gewoonweg niet werd geluisterd. Uiteindelijk greep de gemeenteraad in, met een opdracht aan de wethouder. Hij moest opnieuw met de omwonenden om tafel onder begeleiding van een adviesbureau. Hoewel deze opdracht maar deels werd uitgevoerd, lagen er uiteindelijk drie opties voor het park op tafel. Bij al deze opties is de projectontwikkelaar af van zijn risico-investering.

Een-tweetjes

Wat bij de bewoners een onprettig gevoel geeft is:

• Het verengd denken. Er wordt gedacht in deelbelangen, de woningnood is het probleem. Daar moet alles voor wijken. Dat dit ten koste gaat van de groene ruimte lijkt minder relevant.

• Het korte termijn denken. Het probleem van nu, woningnood, staat centraal. Of dit op de middellange termijn nieuwe problemen geeft wordt niet gezien of niet onderkend.

• De verwevenheid van de professionals uit de gemeente en de projectontwikkelaar. Zij komen elkaar op verschillende bouwplaatsen tegen waardoor hun relatie beter is dan die met de steeds wisselende inwonergroepen. Onderlinge een-tweetjes zijn dan snel gemaakt en zetten andere belanghebbenden buitenspel. Overigens, ook het adviesbureau doet vaker zaken met de gemeente dan met de inwoners.

• De ondoorzichtige besluitvorming omdat bewust of onbewust niet alle kaarten open op tafel liggen.

Het is dus niet zó verrassend dat de omwonenden hun vertrouwen in ‘het stadhuis’ hebben verloren en ten einde raad andere wegen zijn gaan bewandelen zoals via een Wob-verzoek en de ombudscommissie.

Nieuwe generatie

Is dit exemplarisch voor de lokale politiek of hebben we het hier over een uitzondering? Het antwoord laat zich raden. In maart volgende jaar zijn er weer raadsverkiezingen. Een nieuwe kans om met een schone lei te beginnen en het onderling vertrouwen echt serieus te nemen. Maar dan zal er wel een nieuwe generatie politici moeten aantreden.

Eric Leltz schreef het boek ‘Organisaties in transitie’, verzorgt lezingen over de transitie en geluk, en was acht jaar fractievoorzitter voor GroenLinks in Ede.