In december en januari staan er vaak netwerkborrels, feestelijkheden én relatiegeschenken op de planning. Wat zijn de regels als je als gemeenteambtenaar een geschenk krijgt aangeboden?
Wie als ambtenaar aan de slag gaat, krijgt te maken met wet- en regelgeving waarin normen en waarden staan waarmee een ambtenaar rekening moet houden. Integriteit is essentieel voor goed ambtenaarschap en speelt een belangrijke rol in het wel of niet aannemen van (relatie)geschenken en het al dan niet ingaan op uitnodigingen.
Integriteitsbeleid
Op de site van College voor Arbeidszaken, over de arbeidsvoorwaarden voor gemeenteambtenaren, staat dat medewerkers geen vergoedingen, beloningen, giften of beloften van derden mogen vorderen, verzoeken of aannemen, tenzij de werkgever hiervoor toestemming geeft. Maar ook dat een overheidswerkgever een integriteitsbeleid moet voeren met daarin concrete regels over wat er wel en niet wordt aangenomen in bepaalde situaties en wat er wel of niet geregistreerd moet worden.
Gemeentebeleid
Hoe een gemeente omgaat met geschenken en wat een ambtenaar wel of niet mag aannemen, is volgens Edward Ernst, woordvoerder van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) aan gemeenten zelf. “Zij zijn verantwoordelijk voor het te voeren beleid.” De VNG is medeopsteller van de Handreiking integriteit politieke ambtsdragers staan met daarin richtlijnen en regels (onder andere over het accepteren van geschenken) voor bestuurders. Bijvoorbeeld dat geschenken of diensten met een waarde tot 50 euro in principe geaccepteerd mogen worden en dat het bijhouden van een geschenkenoverzicht belangrijk is. En dat openbaarheid, communicatie en transparantie altijd een goed idee zijn.
Let wel, dit gaat om politieke ambstdragers: bestuurders en gekozen volksvertegenwoordigers dus. Maar de handreiking blijkt in de praktijk ook een inspiratiebron voor het ambtelijke integriteitsbeleid. Denk aan de waarde die een cadeau kan hebben (of de afspraak om helemaal geen geschenken te accepteren), hoe je melding maakt als je een geschenk ontvangt of wilt registreren, het hanteren van openheid van zaken en duidelijke afspraken hierover. “Dat zijn ook de onderwerpen die gemeenten zelf opnemen in hun beleid,” aldus Ernst.
Gedragscode
Op de VNG-website staat een handige Toolkit integriteit met meer informatie over dit onderwerp en gedragscodes voor gemeenteambtenaren die bepaalde gemeenten hanteren, met daarin het beleid voor relatiegeschenken en uitnodigingen. Ook in de onderstaande gedragscodes voor gemeenteambtenaren worden concrete afspraken en adviezen genoemd. Bijvoorbeeld:
De gemeente Winsum schrijft voor dat een geschenk alleen mag worden geaccepteerd als dat een onafhankelijke opstelling niet in de weg staat en geen verplichtingen schept. Dat het daarbij belangrijk is om te bedenken hoe anderen tegen het aannemen van een geschenk zullen aankijken, en ook dat dit in veel gevallen geen probleem zal opleveren, zoals bij een fles wijn voor een verrichte prestatie. Ook staat erin dat cadeaus met een waarde boven 25 euro niet geaccepteerd mogen worden, alle geschenken die je als ambtenaar wel of niet accepteert aan een leidinggevende worden gemeld, en een geschenk in principe eigendom is van de gemeente. Geschenken die op het huisadres worden aangeboden, moet worden geweigerd. In het geval ze thuis afgeleverd zijn, wordt in overleg met de leidinggevende bepaald wat de bestemming daarvan zal zijn.
De gemeente Steenbergen hanteert ook de bovengenoemde afspraken maar noemt 50 euro als bovengrens voor het accepteren van cadeaus.
De gemeente Amsterdam hanteert iets minder, maar duidelijke regels. Zo is in de gedragscode te lezen dat een ambtenaar geen geschenken aanneemt. Daar zijn drie uitzonderingen op: het weigeren of teruggeven ervan zou de gever ernstig kwetsen of in verlegenheid brengen, de schijn van corruptie is minimaal (zoals bij het gebruikelijke bosje bloemen of fles wijn) of het weigeren, teruggeven of -sturen is praktisch niet haalbaar. Daarbij schrijft de gemeente ook dat bij acceptatie van geschenken, dit met de leidinggevende wordt besproken. Geschenken worden daarna ingeleverd en eigendom van de gemeente, die er vervolgens een bestemming voor bepaalt.
Begin 2017 kwam Netanyahu, de premier van Israël, in het nieuws vanwege verdachte relatiegeschenken die hij heeft aangenomen. De grote waarde van de stroom relatiegeschenken zou duiden op omkoping. Wat er precies is gebeurt is nog niet duidelijk. Eén ding is zeker: relatiegeschenken en ambtenaren zijn een gevoelig onderwerp in de publieke opinie.
Het zou Pechtold sieren als hij het appartement zou schenken aan Vluchtelingenwerk of aan een andere passende organisatie.
Toch wel benieuwd hoe dat gaat als men de ambtenarenstatus kwijtraakt omdat deze met alles wijsheid in pacht is afgeschaft.
wel de voordelen, niet de lasten?