Er zijn veel meer eerlijke dan louche ambtenaren. Ook zijn er meer klokkenluidersregelingen dan misstanden.
– OPINIE –
Lang geleden heb ik mij eens verstout om een dame advies te geven op het gebied van de liefde. Een mooie, maar wat lichtzinnige rechtenstudente. Zij had de gewoonte om op foute mannen te vallen, die, zodra zij toegang tot haar hart en bed hadden gekregen, weer bij haar weggingen om toegang tot hart en bed van een nieuwe jongedame te krijgen.
Haar stemming wisselde daardoor tussen zwijmelend en intens verdrietig, en dat maakte onze werkcolleges erg vermoeiend. Om daar voortaan van verlost te zijn heb ik haar voorgehouden dat ze beter eens kon proberen om iets in een wat minder flamboyante, minder oogverblindende man te zien, met een rustige hobby als schaken of natuur-fotografie. Ik zong, in gloedvolle bewoordingen de lof der saaiheid. En dat wil ik nu weer doen.
Klokkenluiders
De aanleiding hiervoor is een bericht dat op deze website is verschenen onder de titel: “Meer klokkenluiders bij gemeenten”. Wat interessant, dacht ik. Zou ik ongelijk hebben gehad? Dat kwam zo.
Een paar jaar geleden zijn voor alle overheidssectoren met veel tam-tam klokkenluidersregelingen ingevoerd. Dat moest van de politiek, en van de vakbonden, en van de journalisten. Die dachten allemaal dat het binnen de overheid wemelde van misstanden.
Louche ambtenaren
Al die misstanden waar het van wemelde waren het werk van louche ambtenaren en bestuurders, en werden toegedekt door andere louche ambtenaren en bestuurders, vermoedelijk in ruil voor een deel van de koek. De enkele edele ambtenaar die een dergelijke misstand aan de kaak wilde stellen kon dat niet, omdat hij geheel rechteloos was en in een geheime folterkamer zou worden gevierendeeld als hij de omerta zou schenden. Dat laatste stond vast, want als die enkele edele ambtenaar geen afschuwelijk lot beschoren zou zijn zouden er immers wel veel meer klokkenluiders zijn. Zoiets.
Maar als er eenmaal klokkenluidersregelingen zouden komen, zou dat allemaal anders worden. Eindelijk zou de enkele edele ambtenaar vrijelijk alle afschuwelijke wandaden van louche Ambtenaren en bestuurders kunnen melden. De beerput zou opengaan. Na een pijnlijke zuivering zouden wij een gelouterd overheidsapparaat overhouden, waarna de zon als nooit tevoren over Nederland zou schijnen (vrij naar het oude DDR-volkslied).
Ik vond dat toen onzin. Zo’n onzin, dat ik er eens voor ben gaan zitten en heb opgeschreven waarom ik het onzin vond. Ik legde uit dat er best wel eens oneerlijke ambtenaren waren, maar dat hun omgeving daar met ontstemming op placht te reageren, dat hun werkgever, als hij een oneerlijke ambtenaar bespeurde, die ambtenaar eruit gooide, en dat de ambtenarenrechter met zo’n ontslag doorgaans weinig moeite had.
Ambtenarenrecht
Ik legde ook nog uit dat het ambtenarenrecht, ook zonder aparte regelingen, al een ruime mate van bescherming bood aan klokkenluiders. Zelfs als de misstanden vooral in de verbeelding van de klokkenluider bestonden, wat meestal het geval was. Ik opperde dat een veel logischer verklaring voor het geringe aantal klokkenluiders was dat er maar weinig misstanden waren. Ik voorspelde tenslotte dat de klokkenluidersregelingen het stoffigste hoekje van het ambtenarenrecht zouden worden. Liefhebbers kunnen mijn stukje nalezen in de Capra-lustrumbundel van 2003.
Die regelingen zijn er natuurlijk toch gekomen, en tot het artikel op deze site wees alles erop dat ik gelijk had gehad. We hebben nu in alle overheidssectoren regelingen die de aanbrengers van grote misstanden, kleinere misstanden, misstanden ter grootte van een speldenknop en niet-bestaande misstanden een vuurvaste rechtsbescherming bieden.
In alle overheidssectoren zijn meldpunten en commissies waar klokkenluiders zich kunnen melden. Al die meldpunten en commissies hadden in elk geval tot voor kort niets of bijna niets te doen. Als er zich al eens een klokkenluider meldde gingen ze over tot koortsachtige activiteit, om dan te constateren dat de aangemelde misstand er volgens de melder in bestond dat hij, ondanks zijn tomeloze inzet en briljante geest, nog nooit bevorderd was.
Ademloos
Maar nu was dat dus eindelijk anders geworden. Er waren meer klokkenluiders bij gemeenten. Zou ik me toch vergist hebben? Waren er eindelijk massaal echt bestaande misstanden gemeld? Ademloos las ik het artikel.
Nee dus. Volgens het artikel kunnen nu ook uitzendkrachten en gedetacheerden de bescherming krijgen van de klokkenluidersregeling. Verder kunnen klokkenluiders nu ook aanspraak maken op juridische bijstand. Wellicht hopen degenen die deze nieuwe faciliteiten bedacht hebben dat er nu eindelijk eens wat meer klokkenluiders zullen komen, maar die zijn er in elk geval nog niet.
Ik zal u eens wat voorspellen. Die komen er ook niet. Er zijn in dit land nu eenmaal veel meer klokkenluidersregelingen dan misstanden, en verreweg de meestal ambtenaren doen gewoon hun werk en hebben wel wat anders te doen dan misstanden die niet eens bestaan te melden. De overgrote meerderheid van de ambtenaren is gewoon eerlijk.
Saai
Dat is een saaie mededeling. Politici scoren er niet mee bij hun achterban, en journalisten scoren er niet mee bij hun lezers. U bent als ambtenaar in dat opzicht geen nieuws, voor sensatiezoekers misschien zelfs een beetje saai.
U bent daarmee het tegendeel van de foute mannen uit het begin van dit stuk. Misschien zet u dat zelfs wel op achterstand als u toegang zoekt tot hart en bed van een mooie, maar wat lichtzinnige rechtenstudente. Ik zwaai uw weinig spectaculaire, want eerlijke wandel lof toe. Als belastingbetaler ben ik u dankbaar. Mede daarom wil ik u een gezegend 2011 toewensen.
PS:
Met die rechtenstudente is het trouwens niets geworden. Ik was weer eens te gloedvol geweest. Ze schafte zich onmiddellijk een jammerlijke ogende bètastudent aan, met lichtgevende overhemden waarvan hij altijd het bovenste knoopje dichtdeed, terwijl hij toch nooit een das droeg.
Pieter Joost Schaap is advocaat, gespecialiseerd in ambtenaren- en arbeidsrecht, en directeur van de vestiging van advocatenbureau Capra in Zwolle. Daarnaast is Schaap redacteur van de Kennisbank Rechtspositie Ambtenaren.
Dhr Schaap heeft wel heel veel woorden nodig om te onderbouwen dat foute mannen geen ambtenaar worden.
met dhr. Schaap ben ik het eens dat er een te veel aan regelingen is die niet of nauwelijks gebruikt worden; de klokkeluidersregeling is er eentje van. Het idee achter de regeling is goed, nl. dat een klokkeluider een zekere mate van bescherming krijgt als hij/zij aan de bel trekt. Anders dan dhr. Schaap heb ik niet het idee dat ambtenaren die dit doen fair worden behandeld. Misschien dat de gemeentelijke wikileaks een deel van de rol over kan nemen. Dat er onnodig aan de bel wordt getrokken en ambtenaren er naast kunnen zitten en er ‘dus’ geen misstand is, dat is dan jammer. Of misschien goed.