Opinie Eigen inwoners geven het voorbeeld

Na de vakantie volgt de confrontatie met een omgeving die op zijn kop staat. De oude, top down-bestuurde gemeente verliest het contact met haar eigen inwoners.

De vakantie zit er weer op. Gemeenten gaan weer vol goede moed aan de slag, vaak meteen weer in confrontatie met een omgeving die op zijn kop staat. De snelheid waarmee sociale ondernemingen, bewonersgemeenschappen en coöperaties opstaan valt niet bij te benen. Met hulp van sociale media komt een ongrijpbare dynamiek van onderop tot stand. Daar wordt nagedacht over betekenis, kwaliteit, vertrouwen, eigen initiatief en vooral aan het centraal stellen van de mens in plaats van het systeem.

Is regisseren een oplossing?
Ja. Een naampje geven door het stempel participatiemaatschappij erop te drukken schiet dan tekort. Eerst dienen gemeenten te stoppen met hun centraal geleide, top-down gestuurde manier van doen. En dat valt niet mee. Politiek, gevestigde bureaucraten, ambtenarenorganisaties  en ondernemingsraden doen hun bovenste best om de status quo te handhaven. Begrijpelijk daar zij het meest geraakt worden in hun – meestal persoonlijke – belangen. Helaas gaan gemeenten door deze arrogantie snel ten onder in een wereld vol onzekerheid en turbulentie.

Wat dan?
Eén van de basispijlers van regisseren is “werken zoals de samenleving werkt”. De samenleving organiseert zichzelf continu via omgevingsnetwerken die  bestaan uit een veelvoud van al dan niet groepen van betrokkenen. Deze kennen een forse mate van zelfstandigheid en zijn tegelijk van elkaar afhankelijk. Samenwerking tussen betrokkenen ontstaat vanzelf. De ene partij in het netwerk beschikt immers over iets unieks dat de ander nodig heeft. Eigenlijk werkt ze als een maatschappelijke marktplaats. In de organisatietheorie krijgen deze de naam van transactienetwerken.

Hoe ga je daar mee om?
Leer van de manier waarop marktpartijen hier al eeuwen mee om gaan. Bij de productie van diensten waarbij elk bedrijf zijn eigen aandeel levert gaat samenwerken om het optimaliseren van processen. Meestal gaat het dan om maximaal gebruik maken van wederzijdse kennis  en competenties. Voor de gemeente is het niet anders. Met deze kennis kan een gemeente samen met haar bewoners en bedrijven de belangrijkste pijler onder een regisserende gemeente bouwen: een door de bevolking breed gedragen toekomstvisie. Zo wordt op democratische wijze een forse stap gezet naar herstel van het verloren vertrouwen in de overheid.

Regisseren in de participatiemaatschappij?
Laten we daarvoor wat dieper naar de netwerksamenleving kijken. Samenwerking heeft een kleine invloed op de formele autonomie van de betrokken deelnemers. Investeren door  de gemeente in de van nature vluchtige netwerken kan leiden tot duurzame samenwerking. Samenwerking betekent continue afstemming en onderhandeling tussen betrokkenen. Deelproblemen kunnen zo worden aangepakt en de aanpak er van uitgevoerd. De toegevoegde waarde van de gemeente is knopen doorhakken door te toetsen aan de door bewoners gedragen toekomstvisie.

Gaat dit vanzelf?
Helaas niet. Laat gemeenten zo snel mogelijk beginnen met het doorgronden van de huidige decentrale, bottum-up samenleving en stoppen met vasthouden aan oude mantra’s. Gemeenten kunnen de kwaliteit van samenwerking met haar inwoners borgen. Dit vraagt om nieuwe “mindsets” waarbij het bovenal gaat om het op een onafhankelijke manier resultaten bereiken. Hoe? Door het slaan van bruggen tussen betrokkenen. Zo kunnen inwoners zelf de omstandigheden creëren om gelukkig te zijn volgens hun eigen normen. Is dat niet het doel van de participatiemaatschappij?