Gemeenten zien hun afvalverwerkingskosten de komende jaren fors stijgen. De 26 Utrechtse gemeenten zijn vanaf 2021 met een nieuw verwerkingscontract voor gft en restafval tonnen en zelfs miljoenen euro’s meer kwijt dan voorheen. En ja, de burger betaalt.
Ruim 930 duizend euro aan meerkosten. Met die extra last wordt de gemeente Stichtse Vecht geconfronteerd als gevolg van een nieuw verwerkingscontract voor gft en restafval. De gemeente met twaalf kernen van de grens met Noord-Holland tot aan grote stad Utrecht is deelnemer aan Afvalverwijdering Utrecht (AVU).
Toen wethouder Jeroen Willem Klomps de ontwerpbegroting voor 2021 in zijn mailbox kreeg, was hij dan ook flink van slag. ‘Net als mijn collega-wethouders in de andere gemeenten. We waren voorbereid op slecht nieuws, maar de prijsverhogingen pakten uiteindelijk wel erg fors uit.’
Tientjes extra
Omgerekend betekent het nieuwe verwerkingscontract dat huishoudens in de AVU-gemeenten vanaf volgend jaar 20 euro (Amersfoort) tot 41 euro (Utrecht en Nieuwegein) meer gaan betalen. In Stichtse Vecht, met 27.000 huishoudens, gaat het om 33 euro.
Voor het verbranden van restafval gaat de prijs van 90 naar 155 euro per ton. De kosten voor het vergisten van gft stijgen van 56 naar 85 euro per ton. Voor het gft uit de provincie Utrecht schreef maar één verwerker in: Attero.
Verklaringen voor de prijsverhoging voor afvalverbranding worden onder meer gezocht in schaarse verwerkingscapaciteit, maar ook bij de verbrandingsbelasting van 32 euro die het Rijk begin dit jaar heeft ingevoerd om recycling te stimuleren. In 2021 komt daar nog eens 5 euro bovenop.
Reserves uitgeput
Tien jaar lang hadden de AVU-gemeenten een van de laagste tarieven van Nederland. Nu zijn ze terug op het oude prijsniveau. ‘De laatste jaren hebben we weliswaar een meevaller gehad op de begroting, om dit soort kosten te temperen. Maar net als in andere gemeenten zijn onze reserves met name door de coronacrisis flink uitgeput. We konden hier weinig aan doen. Bij een aanbesteding kun je alleen sturen op input, daarna niet meer,’ zegt Klomps.
Voor de inwoners van Stichtse Vecht heeft de wethouder dan ook een sombere boodschap. Onvermijdelijk is dat de afvalstoffenheffing omhoog gaat: ‘De kosten van afval moeten kostendekkend worden doorbelast naar inwoners.’
Klomps heeft de raad inmiddels geïnformeerd. Als komend najaar de legesverordening voor 2021 op de agenda staat, is bekend hoe de prijsstijging exact gaat uitpakken. In Stichtse Vecht zagen inwoners hun afvalstoffenheffing dit jaar al met 18 procent stijgen. Uitgedrukt in geld valt dit evenwel mee, zo betaalt een gezin maandelijks 3,50 euro meer.
Geen verrassing
De AVU-gemeenten zijn niet alleen. Een aantal gemeenten is de afgelopen jaren al met kostenverhogingen geconfronteerd, weet consultant Douwe Huitema van KplusV dat gemeenten bij de aanbesteding van nieuwe afvalverwerkingscontracten begeleidt. ‘De prijsstijgingen zaten er al aan te komen. De afgelopen jaren is de verbrandingsbelasting sterk verhoogd en de markt is niet meer zo gunstig als vijf tot tien jaar geleden.
‘Dit is geen verrassing voor gemeenten. Voor elke gemeente die opnieuw moet aanbesteden, nemen de kosten toe. Je ziet dat gemeenten die nog verlengingsopties hebben, daarvoor kiezen, want dat is goedkoper.’
Conglomeraat opbouwen
Voor Klomps is dit reden om aan te dringen op onafhankelijk onderzoek naar hoe gemeenten dit soort prijsstijgingen in de toekomst kunnen voorkomen. Dit onderzoek zou wat hem betreft moeten uitwijzen welke strategie en schaalgrootte bij aanbestedingen nodig zijn.
‘We laten ons afval nu verbranden in Drenthe. Waarom bouwen we geen conglomeraat op samen met de gemeenten daar? Dan sta je veel sterker in de markt. Zoiets moet je beslist onderzoeken. Ook waren er maar een handvol inschrijvers. Dat moet anders.’
Kelderende opbrengsten
Nog een tegenvaller voor Stichtse Vecht is dat de opbrengsten van gescheiden ingezamelde kunststoffen, blik en drankenkartons (PBD) en ook oudpapier en karton lager uitvallen (-145 duizend euro). ‘Het aanbod in de markt is op dit moment erg groot,’ weet Klomps. ‘De importban van China twee jaar terug heeft tot gigantische overschotten afvalplastic en oud papier in Europa geleid. Dat is interessant voor recyclers, want ze kunnen een veel lagere prijs bieden.’
De hoeveelheid restafval terugdringen blijft desondanks voor gemeenten geboden. Minder restafval naar de verbranding brengen, scheelt in de portemonnee. ‘In dat opzicht zitten we in een spagaat,’ legt Klomps uit. ‘We zijn druk bezig met het uitrollen van omgekeerd inzamelen, dus PBD-bakken bij inwoners thuis en ondergrondse restafvalcontainers in de wijk. Zeven van onze twaalf kernen zijn er al mee begonnen. Voor het creëren van draagvlak zijn echter uitgebreide participatieprojecten nodig. ‘
Daardoor zal het naar verwachting nog zo’n twee jaar duren voordat Stichtse Vecht de revenuen ziet. ‘Wel weten we dat de winst aanzienlijk is, zo’n 700 duizend tot 900 duizend euro per jaar, zo hebben we uitgerekend. Daar zullen onze inwoners uiteindelijk ook wat van gaan merken.’
Gescheiden stromen ‘complex’
Huitema van KplusV beaamt dat gescheiden inzamelen van stromen ‘complex’ is. ‘Het duurt een tijd voordat je dit goed in de vingers hebt, en dan pas werpt het zijn vruchten af.’ Als stok achter de deur moeten de gemeenten zich ook nog eens houden aan de afspraken die met het Rijk zijn gemaakt in het programma VANG (Van Afval tot Grondstof). Doel hiervan is het aantal jaarlijkse kilo’s restafval per inwoner terug te brengen.
‘Veel gemeenten zullen er een hele kluif aan hebben deze doelen te realiseren. Het doel voor 2025 is jaarlijks nog maar 30 kilo restafval per persoon – en dat is inclusief grof huishoudelijk afval. Veel gemeenten zitten nog ver boven de 200 kilo.’
Duurzaamheid
Een veel duurzamere afvalverwerking is zeker een thema geworden voor gemeenten, constateert Huitema. ‘Het produceren van restafval heeft inmiddels dezelfde status als roken en fossiel rijden. Gelukkig hebben afvalverwerkers de afgelopen jaren veel geïnvesteerd in technieken om CO2-emissies te beperken, zoals nascheiding van grondstoffen, CO2-afvang en een efficiëntere verbranding.’
Het is jammer, zegt Huitema, dat dit niet standaard bij aanbestedingen beloond wordt. ‘In gemeenten waar veel discussie is over de afvalstoffenheffing, ligt een thema als duurzaamheid heel anders. Dan wordt al snel gekeken naar het prijsopdrijvend effect.’
Geef een antwoord