Volgens de Raad voor de leefomgeving en infrastructuur stokt de huidige verduurzaming doordat veel mensen het beleid als oneerlijk ervaren, bijvoorbeeld omdat de lasten vooral bij gewone huishoudens lijken te liggen, terwijl grote bedrijven en vermogenden relatief ontzien of zelfs gesubsidieerd worden. Dit negatieve rechtvaardigheidsgevoel wordt versterkt door laag vertrouwen in de overheid.
De Raad maakt zich om twee redenen zorgen: zonder brede deelname mislukt de transitie, en het draagvlak dreigt verder af te kalen als burgers beleid als onrechtvaardig ervaren. Rechtvaardige verduurzaming gaat volgens de raad verder dan een eerlijke verdeling van kosten en baten (verdelende rechtvaardigheid). Het vraagt ook erkenning van verschillende waarden en perspectieven van groepen in de samenleving (erkennende rechtvaardigheid) en gelijke toegang tot inspraak, invloed en rechtsbescherming (procedurele rechtvaardigheid). De overheid moet voorkomen dat kwetsbare mensen of kleine ondernemers verder achterop raken door verduurzamingsbeleid, bijvoorbeeld door gebrek aan geld, kennis of vaardigheden.
Ongelijkheid
Volgens de Raad vergroot het huidige beleid maatschappelijke ongelijkheid: subsidieregelingen en leenfaciliteiten zijn moeilijk toegankelijk en grote groepen – vooral kwetsbare huishoudens – profiteren niet van voordelen van verduurzaming. Ook brengt de ervaren onrechtvaardigheid de verduurzaming in gevaar: ongelijke kansen op invloed en toegang tot de rechter ondermijnen draagvlak en vertrouwen. Daarnaast heeft beleid te weinig oog gehad voor de menselijke kant: sociaal‑economische en sociaal‑culturele effecten zijn onvoldoende vooraf verkend en het beleid is sterk gericht op snelle, kostenefficiënte emissiereductie bij grote vervuilers, waardoor minder kapitaalkrachtigen en kleine ondernemers te weinig zijn meegenomen. Tenslotte concludeert de Raad dat de overheid mensen en bedrijven die wél kunnen verduurzamen onvoldoende tot actie aanzet; kapitaalkrachtige groepen maken lang niet altijd duurzame keuzes, terwijl dat nodig is voor zowel effectiviteit als eerlijkheid.
Verbind verduurzamingsbeleid met het sociale domein
De raad doet een aatal aanbevelingen.Verbind verduurzaming met het sociaal domein. De Raad adviseert om verduurzamingsbeleid te verbinden met sociaal-economisch en sociaal-cultureel beleid. Door verduurzamingsbeleid te koppelen aan bijvoorbeeld armoedebeleid en/of gezondheidsbeleid, sluit het beter aan bij de problemen die mensen dagelijks ervaren. Zorg dat iedereen kan meedoen via een wijkgerichte aanpak, structurele middelen voor gemeenten, het benutten van lokale initiatieven en meer aandacht voor diversiteit met burger- en ondernemerspanels en rechtvaardigheidscoaches binnen de rijksoverheid. En zorg dat iedereen die kan meedoen, dat ook doet door duidelijke normen en regels die duurzaamheid tot de standaard maken (bijvoorbeeld verplichte energielabels, uitfaseren van vervuilende producten) en door eerlijke beprijzing via een duurzaamheidsheffing op vervuilende consumptie in combinatie met een generiek duurzaamheidsdividend, zodat minder draagkrachtigen niet onevenredig worden geraakt en zuinig gedrag wordt beloond.
Geef een reactie