Het is nog maar de vraag wat er terechtkomt van de ‘wijkaanpak’ om Nederland massaal van het gas af te brengen. Op dit onuitgewerkte idee kan geen berekening worden losgelaten, aldus de planbureaus die het conceptklimaatakkoord bestudeerden.
Onderdeel van dat akkoord is dat gemeenten in 2021 hun plannen ontvouwen om wijk voor wijk de bestaande bouw van het gas af te koppelen. Voor nieuwbouw geldt al een verbod op gasaansluitingen. De wijkaanpak is een cruciaal én kostbaar onderdeel van de plannen. Maar hoe kostbaar, dat weten we dus ook na gisteren nog niet. Het Centraal Planbureau (CPB) en Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) branden er liever hun vingers niet aan.
Nog geen verplichting
Wat betreft de ontmanteling van de gasinfrastructuur zijn slechts kleine bedragen opgenomen in de doorrekening van het CPB, bijvoorbeeld voor proeven hiermee. De rest staat nog te veel op losse schroeven. ‘Gedragsveranderingen worden wel beoogd, maar er is nog geen (juridische) verplichting voor gezinnen om de gewenste aanpassingen aan bijvoorbeeld de eigen woning uit te voeren. Veel hangt af van hoe, wanneer en voor welke wijken plannen worden ontwikkeld en hoe en waar de rekening voor de aanpassingen komt te liggen.’
Het PBL maakt opmerkingen van dezelfde strekking. ‘In de gebouwde omgeving staat onzekerheid over het succes van de wijkaanpak centraal,’ zo luidt het oordeel. De onderzoekers doen daarbij enkele aanbevelingen voor de verdere uitwerking. Gemeenten hebben hierbij ondersteuning en wettelijke kaders nodig, zoals eerder al opgetekend. Het planbureau: ‘Mogen bestaande woningen worden afgesloten? Hoe wordt de “doorzettingsmacht” van gemeenten geregeld?’
Grote vragen staan open
Dit hangt allemaal nauw samen met de geldkwestie, waarover nog geen knoop is doorgehakt. ‘Hoe worden kosten van aardgasvrij maken van woningen verdeeld? Dit is relevant voor het draagvlak onder bewoners.’ Ook bij een mogelijke rijksbijdrage kan het PBL voorlopig alleen een vraagteken zetten. Dat geldt voor meer van de hamvragen. Zelfs over het einddoel – Nederland aardgasvrij in 2050 – bestaat geen absolute helderheid: ‘Gaat het gasnet echt weg uit aardgasvrije wijken?’
Als het aan gemeenten ligt, zal de onzekerheid niet lang meer duren. Dat stelt de VNG. ‘Gemeenten willen voortvarend aan de slag om Nederland klimaatneutraler te maken en hebben het Rijk daarbij nodig. De VNG roept het Rijk op om na de doorrekening snel besluiten te nemen die duidelijkheid geven over: het proces, een eerlijke kostenverdeling en passende financieringsmogelijkheden voor inwoners.’
Komende jaren stil?
Het PBL noemt het ‘niet waarschijnlijk dat de wijkaanpak de komende jaren (zeg tot 2025) een versnelling zal genereren’. Gemeenten zullen vooral kijken naar de plekken waar de experimenten plaatsvinden. ‘Dat kan veranderen als een mechanisme wordt bedacht waarmee het voor wijken aantrekkelijk wordt om snel aardgasvrij te worden.’
Wacht maar af waterstof is bezig aan opmars en dan wordt het een heel ander geval qua prijs. Vooral als er gebruik gemaakt kan worden van het bestaande gasnet.